Cần chế tài mạnh hơn khi tài sản vô hình, quyền sở hữu trí tuệ bị xâm phạm

Doanh nghiệp lao đao vì thương hiệu bị xâm phạm

Nghị quyết 68-NQ/TW là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm thay đổi thực tế vẫn diễn ra lâu này về việc xâm phạm tài sản vô hình, quyền sở hữu trí tuệ. Nói như thế không có nghĩa là lâu nay không có cơ chế pháp lý nào bảo hộ tại sản vô hình, quyền sở hữu trí tuệ. Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) ra đời từ năm 2005, được sửa đổi, bổ sung vào các năm 2009, 2019, 2022.

Tuy nhiên, trên thực tế, thực trạng xâm phạm quyền SHTT tại Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp; tình trạng hàng giả, hàng nhái vẫn luôn diễn ra. Ông Bông Hoa Việt - đại diện Công ty CP Nhựa Bình Minh cho biết, thương hiệu Nhựa Bình Minh không chỉ là một cái tên hay logo, mà là niềm tin, uy tín và sự gắn bó của hàng triệu người tiêu dùng suốt gần 50 năm qua.

Công ty CP Nhựa Bình Minh đã xây dựng thương hiệu từ sự tận tâm trong từng sản phẩm, từ hệ thống phân phối rộng khắp, và từ trách nhiệm với xã hội. Chính vì giá trị ấy mà thương hiệu trở thành mục tiêu bị xâm phạm.

Ông Bông Hoa Việt - đại diện Công ty CP Nhựa Bình Minh.

Trong nhiều năm, Công ty CP Nhựa Bình Minh phải đối diện với những nhãn hiệu na ná, tương đồng, thậm chí sử dụng luôn dấu hiệu “Bình Minh” thêm một số từ hoặc thành tố phía sau khiến khách hàng nhầm lẫn, ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp.

Ông Bông Hoa Việt chia sẻ: “Chúng tôi là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, hoạt động gần 50 năm tại Việt Nam. Việc chúng tôi bị xâm hại thương hiệu không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và uy tín thương hiệu của Nhựa Bình Minh, mà còn khiến các nhà đầu tư chiến lược của chúng tôi thực sự hoang mang. Họ đặt câu hỏi: Tại sao một thương hiệu lớn như Bình Minh, được đăng ký hợp pháp, có lịch sử lâu dài, lại có thể bị “đánh cắp” trắng trợn và tồn tại song song trên thị trường”?

Khung pháp luật SHTT của Việt Nam đã tiệm cận với chuẩn mực quốc tế. “Nhưng vấn đề nằm ở cơ chế thực thi - khi quyền SHTT bị xâm phạm, chúng tôi không được bảo vệ kịp thời, không được xử lý dứt điểm, và thậm chí còn phải chứng minh mình là… chính mình”, đại diện doanh nghiệp nói.

Công ty CP Nhựa Bình Minh chỉ là một trong số các thương hiệu bị xâm pham. Nhiều vụ việc khác tương tự đã xảy ra như vụ Công ty Bảo vệ Long Hải; vụ gạo ST25… Và rất nhiều những thương hiệu, tài sản vô hình bị xâm hại mà chủ thể bị xâm hại là những doanh nghiệp nhỏ và vừa, những hộ cá thể… Họ không có bộ phận pháp chế nội bộ, không đủ chi phí thuê luật sư thường xuyên, không biết cách đăng ký bảo hộ, không đủ sức theo đuổi kiện tụng… Điều này nếu không được khắc phục sẽ bào mòn niềm tin vào pháp quyền và môi trường đầu tư.

Pháp luật SHTT cần chế tài mạnh hơn

Luật sư Mai Thị Thảo - Phó Giám đốc Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) cho rằng, hệ thống pháp luật SHTT của Việt Nam là tương đối đầy đủ, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đã tham gia nhiều điều ước quốc tế quan trọng như Hiệp định TRIPS hay CPTPP .

Thế nhưng, một nghịch lý là doanh nghiệp vẫn cứ mất thương hiệu. Bởi theo Luật sư Mai Thị Thảo doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật. Mỗi ngày có hàng trăm ý tưởng, mô hình kinh doanh, app công nghệ và nhãn hiệu mới ra đời. Nhưng thủ tục bảo hộ, giám định, xử lý vi phạm lại chậm, cứng nhắc, rườm rà và thiếu liên thông giữa các cơ quan.

"Thêm nữa, chế tài hiện nay chưa đủ sức răn đe. Có những vụ vi phạm mang lại lợi nhuận hàng chục tỉ đồng, nhưng mức xử phạt hành chính chỉ vài chục triệu. Khi chi phí vi phạm thấp hơn lợi nhuận, vi phạm không còn là rủi ro mà trở thành chiến lược", bà Thảo nhận định.

Luật sư Mai Thị Thảo - Phó Giám đốc Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú.

Từ góc độ hành nghề thực tiễn, Luật sư Mai Thị Thảo đề xuất các nhóm chính sách cần được ưu tiên thể chế hóa. Đó là áp dụng cơ chế bồi thường mang tính trừng phạt đối với hành vi xâm phạm thương hiệu nghiêm trọng. Không thể để kẻ vi phạm chỉ “trả lại hiện trạng” rồi ung dung hưởng lợi. Thành lập hệ thống tòa chuyên trách về SHTT – với thẩm phán am hiểu sâu sắc và có thể ban hành án lệ. Cần một hệ thống xét xử vừa nhanh – vừa đúng – vừa tạo được tính nhất quán. Mở rộng và công nhận các tổ chức giám định SHTT độc lập, tránh để giám định trở thành “nút cổ chai” làm trì hoãn công lý. Thiết lập Quỹ hỗ trợ pháp lý SHTT cho doanh nghiệp nhỏ và startup. Đây có thể là mô hình hợp tác công – tư giữa Nhà nước, hiệp hội và giới luật sư.

Đồng quan điểm, ông Bông Hoa Việt kiến nghị hoàn thiện toà chuyên trách về SHTT, không chỉ thành lập mà cần nâng cao năng lực để xét xử nhanh chóng, nhất quán và hiệu quả. Mức xử phạt và bồi thường phải tương xứng với thiệt hại, không để hành vi vi phạm trở thành “siêu lợi nhuận”. Thành lập trung tâm hỗ trợ SHTT để tư vấn, cảnh báo và đồng hành cùng doanh nghiệp trong các vụ tranh chấp. Phối hợp công – tư – truyền thông; xây dựng liên minh giữa cơ quan nhà nước, doanh nghiệp, hiệp hội và báo chí để tạo “lá chắn mềm” bảo vệ thương hiệu.

Về phía cơ quan quản lý, Phó Cục trưởng Cục SHTT Lê Huy Anh cho biết, hiện nay, Cục SHTT đang nghiên cứu xây dựng Luật SHTT (sửa đổi) với 5 nội dung trọng tâm gồm: Thương mại hóa tài sản trí tuệ; Đơn giản hóa thủ tục hành chính; Bảo vệ quyền của chủ thể sở hữu trí tuệ; Cam kết quốc tế; Nghiên cứu các vấn đề mới.