Tín chỉ Carbon: Cơ hội và thách thức trên đường đổi mới công nghệ xanh của Việt Nam

15:25 | 13/03/2024

Thời gian gần đây tại Việt Nam, đã có sự tăng cường quan tâm từ các tổ chức và doanh nghiệp đa dạng đến tiềm năng lợi nhuận to lớn từ việc giao dịch các tín chỉ carbon, nhờ vào việc bán không khí sạch và giảm lượng phát thải. Không chỉ là các dự án thiên nhiên như ngăn chặn phá rừng, trồng rừng, tạo cảnh quan hấp thụ carbon, phát triển đa dạng sinh học, hay công nghệ loại bỏ CO2 từ bãi chôn lấp, mà mọi ngành nghề, mọi lĩnh vực đều đang quan tâm đến việc này.

tin chi carbon co hoi va thach thuc tren duong doi moi cong nghe xanh cua viet nam

Việt Nam đã thu được tổng cộng 1,250 tỷ đồng thông qua việc bán 10.3 triệu tín chỉ carbon trong năm 2023.

Cuộc chiến chống biến đổi khí hậu đang trở nên sôi động hơn khi các nỗ lực này trở thành một loại hàng hóa có thể giao dịch trên thị trường dưới dạng tín chỉ carbon. Dự kiến trong 10 năm tới, tín chỉ carbon sẽ trở thành một phần không thể thiếu trên mỗi sản phẩm, dịch vụ khi các quốc gia áp dụng luật thuế tiêu thụ dựa trên dấu ấn carbon của chúng.

Mỗi tín chỉ carbon đại diện cho một tấn khí nhà kính, thường là CO2 hoặc các khí khác, đã được giảm bớt hoặc ngăn chặn khỏi phát thải vào môi trường. Doanh nghiệp có thể tạo ra tín chỉ này nếu lượng khí thải của họ thấp hơn tiêu chuẩn, và có thể bán chúng trên thị trường. Ngược lại, các doanh nghiệp phải mua tín chỉ carbon nếu phát thải của họ cao hơn tiêu chuẩn, nhằm trung hòa khí thải cho hoạt động của mình. Tín chỉ carbon được giao dịch như một loại hàng hóa, với giá cả biến động theo tình trạng dồi dào hoặc khan hiếm, và cả tính bền vững trong việc ngăn chặn phát thải.

Từ ngày 1-1-2022, thị trường carbon chính thức ra đời tại Việt Nam theo Luật Bảo vệ Môi trường sửa đổi, đây là bước đi quan trọng của Chính phủ nhằm đạt các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy sự đổi mới công nghệ sạch và tăng cường đóng góp vào nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế về biến đổi khí hậu.

Nghị định 06/2022/NĐ-CP ngày 7-1-2022 của Chính phủ đưa ra quy định triển khai sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2028, là một bước tiến xa hơn trong việc điều chỉnh thị trường. Hiện tại, Việt Nam tập trung vào hai cơ chế chính là Cơ chế phát triển sạch (CDM - Clean Development Mechanism) và Cơ chế tín dụng chung (JCM - Joint Credit Mechanism) để giảm phát thải và hợp tác với các quốc gia khác.

Tạo ra và bán tín chỉ carbon không chỉ mang lại nguồn thu nhập mà còn giúp bù đắp chi phí đầu tư vào công nghệ xanh, đồng thời tăng cường uy tín và hình ảnh của doanh nghiệp. Điều này cũng thúc đẩy sự nghiên cứu và sáng tạo, bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học trong khu vực.

Trên thực tế, Việt Nam, với lợi thế về nguồn lực thiên nhiên, đang thu hút sự quan tâm lớn từ các nhóm tín dụng. Ví dụ, Tập đoàn Meta đang tìm mua 6,75 triệu tín chỉ carbon để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0. Đấu giá kỷ lục ở Nairobi cũng là minh chứng cho sự cạnh tranh giữa các công ty Ả Rập Xê Út để mua hai triệu tín chỉ carbon từ các dự án trồng rừng và sử dụng nhiên liệu sạch.

Việc sớm thiết lập sàn giao dịch tín chỉ carbon là cực kỳ quan trọng, đặc biệt khi các doanh nghiệp Việt Nam không chỉ cung cấp tín chỉ mà còn có nhu cầu mua. Điều này đặc biệt cần thiết cho việc giảm dấu ấn carbon của các doanh nghiệp trong nước, giúp họ dễ dàng xuất khẩu sản phẩm của mình.

Thị trường tín chỉ carbon ở Việt Nam đang trở nên sôi động khi các địa phương, tổ chức và doanh nghiệp đều đang chú ý, xây dựng chiến lược, đăng ký quota và tìm kiếm đối tác hoặc khách hàng. Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo rằng tín chỉ carbon là một loại hàng hóa, do đó có nguy cơ bị mua bán không cân nhắc với số lượng quá lớn. Điều này có thể dẫn đến việc phải mua lại với giá cao gấp nhiều lần khi cần sử dụng tín chỉ carbon để xuất khẩu sản phẩm hoặc dịch vụ. Tóm lại, tín chỉ carbon không phải là một ưu đãi và thị trường carbon sẽ trở thành một trận chiến thực sự.

Các nước trên thế giới đang triển khai thị trường carbon thông qua các cơ chế khác nhau, tuy nhiên đều có mục tiêu chung là giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sự phát triển bền vững. Dưới đây là một số phương thức phổ biến mà các nước đang sử dụng:

Hệ thống giao dịch phân phối quyền sở hữu khí thải (Cap and Trade): Các nước như Hoa Kỳ, Canada, và các quốc gia của Liên minh Châu Âu (EU) đã triển khai hệ thống giao dịch phân phối quyền sở hữu khí thải. Hệ thống này đặt một giới hạn về lượng khí thải được phát thải, sau đó phân phối các đơn vị tín chỉ carbon cho các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có thể mua hoặc bán các đơn vị này tùy theo nhu cầu và khả năng của họ.

Thuế Carbon: Một số quốc gia áp dụng thuế carbon, tức là đặt một khoản phí cho mỗi đơn vị khí thải mà các doanh nghiệp sản xuất. Thuế này giúp tạo ra một động lực kinh tế để giảm phát thải và đầu tư vào các công nghệ sạch hơn.

Cơ chế phát triển sạch (CDM) và cơ chế tín dụng chung (JCM): Các cơ chế này được sử dụng trong khung của Công ước Khí hậu Liên Hiệp Quốc. CDM cho phép các nước phát triển tạo ra dự án giảm phát thải ở các nước đang phát triển và bán tín chỉ carbon tương ứng. JCM là một biến thể của CDM, trong đó các nước phát triển hợp tác với nhau để thực hiện các dự án giảm phát thải.

Thương mại tín chỉ Carbon: Ngoài các cơ chế chính thức, còn có các hoạt động thương mại tín chỉ carbon giữa các doanh nghiệp và tổ chức phi chính phủ. Các giao dịch này có thể xảy ra thông qua các thị trường carbon phát triển hoặc thông qua các thỏa thuận riêng giữa các bên.

Tuy nhiên, mỗi quốc gia có cách tiếp cận và hệ thống riêng biệt phản ánh tình hình kinh tế, xã hội và môi trường cụ thể của từng nước.