Sức mạnh thầm lặng của hơi ấm gia đình

Nghiên cứu của Tiến sĩ Quỳnh Anh và cộng sự được thực hiện với 1.600 học sinh cho thấy có tới 1/6 thanh thiếu niên đang chật vật đối diện với những khó khăn cảm xúc. Hãy thử hình dung, trong mỗi lớp học, có khoảng năm học sinh đang âm thầm chịu đựng những cảm xúc mà chính các em cũng không biết diễn tả hay gọi tên là gì.

Đối với nữ sinh, tình trạng này thường nghiêm trọng hơn, theo đó cứ năm em thì sẽ có một em đang phải đối mặt với các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Áp lực gia tăng rõ rệt khi các em bước vào lớp 12. Tại TP. Hồ Chí Minh, nơi kỳ vọng và nhịp sống hối hả hiện diện khắp nơi, có tới 21% thanh thiếu niên chia sẻ đang gặp phải những căng thẳng tâm lý.

Sức mạnh thầm lặng của hơi ấm gia đình

Đây không chỉ là những con số thống kê mà là tiếng lòng từ con trẻ mà chúng ta nên cần nhìn nhận một cách đúng đắn và kịp thời.

Sự ấm áp từ cha mẹ chính là sức mạnh bảo vệ lớn nhất đối với sức khỏe tâm thần của trẻ. Nghiên cứu chỉ ra rằng, sự ấm áp của cha mẹ, đặc biệt từ người cha, có thể nâng đỡ đáng kể cảm xúc tích cực của thanh thiếu niên. Những em có cha thể hiện sự quan tâm một cách rõ ràng có khả năng tránh khỏi các vấn đề về sức khỏe tâm thần cao gần gấp đôi so với các bạn cùng lứa.

Điều này có phần gây ngạc nhiên trong một nền văn hóa mà truyền thống thường gán cho người cha vai trò nghiêm khắc và ít thể hiện cảm xúc trong gia đình. Thế nhưng, khi người cha phá vỡ khuôn mẫu đó và thể hiện sự quan tâm không bằng mệnh lệnh mà bằng sự thấu hiểu và đồng hành, mọi thứ có thể thay đổi sâu sắc.

Bên cạnh đó thì nghiên cứu cũng cho thấy khi sự bảo vệ vượt qua ranh giới cần thiết, nó có thể trở thành những "rào cản vô hình" ngăn chặn sự trưởng thành tự nhiên. Hiện tượng kiểm soát quá mức, đặc biệt từ người mẹ được chứng minh có tác động tiêu cực đến trí tuệ cảm xúc của trẻ. Những đứa trẻ sống trong môi trường được bảo vệ quá mức thường phát triển mức độ tự tin thấp hơn và khả năng đối phó với căng thẳng kém hơn so với những trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường cân bằng giữa yêu thương và tự do.

Đặc biệt, nghiêm trọng hơn là kiểu nuôi dạy sử dụng kỷ luật khắc nghiệt được bao biện bằng tình yêu thương. Các nghiên cứu cho thấy những trẻ em trải qua hình thức nuôi dạy này thường có xu hướng tránh né việc đưa ra quyết định, biểu hiện mức độ tự chủ thấp và gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ xã hội lành mạnh.

Truyền thống văn hóa Việt thường coi trọng vai trò nhẹ nhàng của người mẹ và uy quyền của người cha. Tuy nhiên kết quả nghiên cứu nêu bật tầm quan trọng của cả hai. Cả cha lẫn mẹ đều có vai trò trong việc tạo nên một môi trường nơi trẻ cảm thấy được yêu thương và ủng hộ, đồng thời cũng được khích lệ phát triển tính độc lập và vững vàng.

“Nghiên cứu của chúng tôi cũng cho thấy sự ấm áp của cha mẹ, thể hiện qua yêu thương, tin tưởng và chấp nhận, là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến mức độ trí tuệ cảm xúc của thanh thiếu niên. Khi thể hiện sự quan tâm chân thành, cha mẹ tạo ra không gian an toàn để thanh thiếu niên có thể thể hiện cảm xúc, phát triển cách điều chỉnh cảm xúc và xây dựng các kỹ năng xã hội. Phát hiện này nhấn mạnh rằng sự ấm áp là thành tố nuôi dưỡng sự phát triển cảm xúc không bị giới hạn bởi đường biên giới hay khác biệt văn hóa. Một lần nữa, sự ấm áp của cha mẹ không chỉ bảo vệ trẻ khỏi vấn đề tâm lý mà còn nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc, yếu tố có thể giúp trẻ vững vàng vượt qua nhiều giông tố không mong muốn trong cuộc sống.” Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quỳnh Anh nhận định.

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quỳnh Anh

Vậy làm thế nào để phát huy sức mạnh chúng ta đang có?

Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quỳnh Anh chia sẻ, cha mẹ chỉ cần nhớ một điều, gia đình là môi trường học tập đầu tiên và có ảnh hưởng nhất đến khả năng học cảm xúc của trẻ. Và cách mà cha mẹ thể hiện sự ấm áp, cân bằng giữa quan tâm với sự tự do, đồng thời ủng hộ tính độc lập của con cái, định hình sâu sắc cảm xúc trong tương lai của các con.

Các ông bố ngoài vai trò là trụ cột tài chính, hãy hiện diện ở nhà vì con. Hãy hỏi con trẻ xem con cảm thấy gì và thực lòng lắng nghe. Hãy chia sẻ cảm xúc của chính mình với các con vì thể hiện mặt yếu mềm cũng là một dạng sức mạnh. Với người mẹ, hãy tin tưởng khả năng độc lập của con. Hãy để con vấp ngã và có mặt khi con cần. Hãy để tình thương của mẹ là không gian cho con lớn lên hơn là chiếc lồng ngăn con với thế giới. Cha mẹ có thể tạo tổ ấm để trẻ có thể thể hiện cảm xúc mà không bị đánh giá. Bản thân cha mẹ nên tự thực hành trí tuệ cảm xúc. Hãy không chỉ khen khi con được điểm số cao, mà còn khen con về sự trưởng thành, nỗ lực và khả năng tự nhận thức.

“Trở thành cha mẹ ấm áp không phải ủy mị mà là sự dũng cảm. Đó là chọn kết nối thay vì kiểm soát, thấu cảm thay vì thể hiện cái tôi. Và đây có thể là quyết định quan trọng nhất mà cha mẹ từng đưa ra, không chỉ cho tương lai của các con mà còn cho tương lai của Việt Nam.” Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Quỳnh Anh kết luận.