Kết nối hiệu quả cơ quan thuế với hộ kinh doanh trong thực hiện hóa đơn điện tử

Thực trạng nhiều vướng mắc

Vừa qua, tại Hà Nội, Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổ chức Hội thảo “Tham vấn kết quả khảo sát hộ kinh doanh về việc thực hiện hóa đơn điện tử kết nối với cơ quan thuế”.

Đại diện VCCI cho biết, ngày 20/3/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi một số điều của Nghị định 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn chứng từ (Nghị định 70), trong đó có những sửa đổi liên quan đến nghĩa vụ sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền của hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có mức doanh thu hàng năm từ 1 tỷ đồng trở lên. Qua khảo sát của VCCI đối với gần 1.400 hộ kinh doanh, có tới 94% hộ kinh doanh cho biết đã biết quy định mới về hóa đơn chứng từ. Tuy nhiên, chỉ 11% hộ kinh doanh thực sự hiểu rõ nghĩa vụ của mình, trong khi 51% chưa từng được liên hệ hay hướng dẫn cụ thể từ cơ quan thuế.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI phát biểu tại hội thảo.

Kết quả khảo sát đã phản ánh rõ những khó khăn chính mà hộ kinh doanh đang gặp phải khi triển khai hóa đơn điện tử. Trong đó thiếu kiến thức, kỹ năng về công nghệ là khó khăn có nhiều hộ kinh doanh phản ánh nhất, với tỷ lệ 73%; 53% lo ngại thủ tục phức tạp; 49% gặp rào cản trong thay đổi thói quen kinh doanh; 37% thiếu thời gian tìm hiểu và không có đủ vốn đầu tư thiết bị. Ngoài ra, một bộ phận hộ kinh doanh cũng bày tỏ lo ngại về bảo mật dữ liệu khi chuyển sang môi trường số.

Theo Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn, kết quả khảo sát của VCCI phần nào cho thấy, việc tương tác trực tiếp của các hộ kinh doanh với chính quyền địa phương còn hạn chế, khiến nhiều hộ lúng túng trong triển khai. Kết quả khảo sát cũng cho thấy, phần lớn hộ kinh doanh vẫn lo ngại về chi phí đầu tư ban đầu, thay đổi thói quen vận hành, cũng như những áp lực từ công nghệ và thủ tục mới.

Tại hội thảo, các chuyên gia cũng chỉ ra một số vướng mắc khi triển khai thực hiện Nghị định 70 như việc yêu cầu trên hóa đơn điện tử phải có mã số thuế hoặc số định danh cá nhân của người mua, trừ trường hợp bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho người mua không kinh doanh. Quy định này dẫn đến khó khăn cho các hộ kinh doanh, vì trên thực tế nhiều khách hàng đến mua hàng mà hộ kinh doanh không thể xác định được họ là cá nhân tiêu dùng hay cá nhân kinh doanh. Trong trường hợp người mua không cung cấp thông tin, người bán cũng không có quyền yêu cầu bắt buộc, dẫn đến rủi ro hộ kinh doanh có thể bị cơ quan quản lý nhà nước đánh giá là có hành vi vi phạm quy định về hóa đơn.

Mặt khác, nhiều đại lý phân phối và nhà bán buôn cũng bày tỏ lo ngại nếu không thể chứng minh được danh tính người mua trong hồ sơ hóa đơn. Điều nay có thế dẫn đến bị quy kết “xuất hóa đơn sai đối tượng” hoặc “thông đồng trốn thuế”. Ông Lương Xuân Dũng - Chánh Văn phòng Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) lại cho rằng, nhiều hộ kinh doanh quen làm sổ sách thủ công, chưa tiếp cận nhiều với máy móc hiện đại nên khi áp dụng hóa đơn điện tử, họ dễ rơi vào lúng túng, thậm chí phát sinh thêm chi phí thuê ngoài dịch vụ công nghệ thông tin.

Cần có lộ trình và đồng bộ chính sách

Trưởng Ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn cho rằng, các hộ kinhdoanh là lực lượng kinh tế quan trọng, nhưng dễ bị tổn thương nhất khi chính sách thay đổi đột ngột. Nếu không có sự hỗ trợ thích đáng, những rào cản trong giai đoạn chuyển đổi có thể ảnh hưởng lớn đến sự tồn tại của nhiều hộ kinh doanh vốn đang là một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng hàng hóa, dịch vụ tại địa phương.

Ông cũng đặc biệt nhấn mạnh việc tạo điều kiện cho hộ kinh doanh ổn định phát triển nhằm đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Toàn cảnh hội thảo.

Trên cơ sở kết quả khảo sát, VCCI kiến nghị một số giải pháp nhằm giúp hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh vượt qua rào cản, thích ứng hiệu quả với quy định sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối cơ quan thuế. Trước hết, cần chủ động truyền thông toàn diện, dễ hiểu và đúng đối tượng, đặc biệt với nhóm hộ kinh doanh nhỏ lẻ, ở khu vực nông thôn hoặc ngành nghề có tỷ lệ nhận biết thấp. Cơ quan thuế cần xây dựng các tài liệu hướng dẫn trực quan như sổ tay, infographic, quy trình minh họa… để hộ kinh doanh dễ nắm bắt và triển khai, đồng thời tăng cường đối thoại với các hội/hiệp hội để kịp thời nhận diện và tháo gỡ vướng mắc phát sinh.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng cho rằng cần có chính sách hỗ trợ cụ thể trong giai đoạn chuyển tiếp, đặc biệt là quy định không hồi tố truy thu nghĩa vụ thuế, xử phạt hoặc tịch thu với giai đoạn trước khi áp dụng hóa đơn điện tử. Đặc biệt, bổ sung quy định phù hợp về kế toán, hóa đơn, chứng từ sát với thực tiễn hoạt động của hộ kinh doanh. Nâng cao nhận thức về bảo mật thông tin và tạo dựng niềm tin vào hệ thống. Cơ quan quản lý cũng cần đồng hành, đẩy mạnh truyền thông, tập nhằm tháo gỡ kịp thời những vướng mắc phát sinh. Đồng thời, cần thiết lập một tổng đài chuyên biệt hoạt động 24/7, giúp hộ kinh doanh dễ dàng tiếp cận thông tin và được giải đáp khi cần thiết.

Đại diện VBA kiến nghị, cần triển khai quy định sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền theo lộ trình phân tầng, phù hợp với quy mô và mức độ sẵn sàng của từng hộ kinh doanh. Theo đó, nên ưu tiên triển khai trước tại các đô thị lớn, bắt đầu với các hộ kinh doanh có quy mô lớn, sau đó mở rộng dần ra các nhóm còn lại.