Tương lai Internet đứng trước nguy cơ 'chết dần' vì AI và Big Tech
Tương lai Internet đối mặt khủng hoảng thực sự: 50% lưu lượng là bot, 25% trang web biến mất, Big Tech thống trị hoàn toàn mạng toàn cầu.
Internet đang trải qua cuộc khủng hoảng sâu sắc nhất kể từ khi ra đời. Tương lai Internet hiện đối mặt với những mối đe dọa thực tế có thể thay đổi hoàn toàn bản chất của mạng toàn cầu. Khác với những lo ngại về thảm họa tự nhiên hay "ngày tận thế" công nghệ, các chuyên gia đang phát hiện Internet đang "chết dần" theo cách không ai từng nghĩ tới.
Nghiên cứu từ công ty bảo mật Imperva cho thấy năm 2023, 49,6% lưu lượng Internet được tạo ra bởi bot và trí tuệ nhân tạo, tăng 2% so với năm 2022. Con số này phản ánh thực trạng đáng lo ngại: Internet đang mất dần yếu tố con người. Hiện tượng này được gọi là "Lý thuyết Internet Chết" (Dead Internet Theory), xuất phát từ một bài đăng năm 2021 trên diễn đàn Agora Road's Macintosh Cafe.
Minh chứng rõ nét nhất là hiện tượng "Shrimp Jesus" trên Facebook - những hình ảnh AI tạo ra mô tả Chúa Giêsu kết hợp với tôm. Những nội dung kỳ quái này nhận hàng nghìn lượt thích và bình luận từ các tài khoản bot, tạo thành một hệ sinh thái giả hoàn toàn tách biệt khỏi con người thực.
Nghiên cứu học thuật công bố năm 2025 chỉ ra rằng lý thuyết này phản ánh mối quan ngại sâu xa về sự thương mại hóa nội dung. Các nền tảng mạng xã hội ưu tiên chỉ số tương tác hơn kết nối con người thực sự, tạo ra môi trường màu mỡ cho nội dung tự động phát triển.
 |
| Ảnh minh họa: AI |
Cuộc khủng hoảng biến mất và phân mảnh toàn cầu
Trong khi công chúng lo lắng về những mối đe dọa tương lai, một thảm họa thật sự đang âm thầm diễn ra: nội dung Internet đang biến mất với tốc độ chóng mặt. Nghiên cứu của Pew Research Center năm 2024 tiết lộ những con số gây sốc về hiện tượng "link rot" - sự tan rã của thông tin số.
25% trang web tồn tại từ 2013-2023 hiện không thể truy cập được. Con số này tăng lên 38% đối với các trang web từ năm 2013. Thậm chí Wikipedia - bách khoa toàn thư lớn nhất thế giới - cũng có 11% liên kết tham khảo bị hỏng, với 54% trang Wikipedia có ít nhất một liên kết không còn hoạt động.
Internet Archive, tổ chức phi lợi nhuận được thành lập năm 1996, đã cứu hơn 9 triệu liên kết hỏng trên Wikipedia bằng cách thay thế bằng phiên bản lưu trữ. Tổ chức này hiện lưu trữ 866 tỷ trang web, 44 triệu sách và 10,6 triệu video. Tuy nhiên, chính Internet Archive cũng đối mặt thách thức pháp lý nghiêm trọng, bao gồm đòi hỏi bồi thường 372 triệu USD từ Sony và các hãng thu âm khác.
Song song với sự biến mất nội dung, Internet đang trải qua quá trình "balkanization" - phân mảnh thành các khu vực riêng biệt theo biên giới chính trị. Năm 2024 được ghi nhận là năm tồi tệ nhất về việc tắt Internet với 296 lần tắt mạng ở 54 quốc gia, tăng 35% so với năm 2023.
Myanmar dẫn đầu với 85 lần tắt Internet, chủ yếu do chính quyền quân sự. Ấn Độ xếp thứ hai với 84 lần, Pakistan 21 lần và Nga 19 lần. Bảy quốc gia lần đầu tiên tắt Internet năm 2024 bao gồm Pháp, Malaysia và Thái Lan. Chi phí kinh tế của việc tắt Internet năm 2024 lên tới 7,69 tỷ USD, ảnh hưởng đến 648,4 triệu người.
Trung Quốc với "Tường lửa Vĩ đại" và Nga với "Luật Internet Có Chủ quyền" đang tạo ra những mạng internet bán độc lập, đe dọa bản chất mở và xuyên biên giới của Internet truyền thống.
Thống trị Big Tech và cuộc khủng hoảng lòng tin
Các tập đoàn công nghệ lớn đã thiết lập sự thống trị monopoly trên Internet thông qua nhiều chiến lược tinh vi. Google nhúng công cụ theo dõi vào hơn 75% trong số 80.000 trang web phổ biến nhất. Facebook trả tiền cho các nhà cung cấp internet di động để cung cấp truy cập "miễn phí" vào nền tảng riêng. Amazon sở hữu gần một nửa dịch vụ cloud toàn cầu, từ Netflix đến hệ thống máy tính của quân đội Mỹ.
Nghiên cứu của Martin Andree từ Đại học Cologne chỉ ra 70% lưu lượng Internet tập trung vào một số ít trang web, trong khi không gian số còn lại giống "một nghĩa địa rộng lớn". Các tập đoàn này thực hiện "cuộc mua lại thù địch" Internet bằng cách khai thác lỗ hổng quy định và sử dụng chiến thuật lobbying trong "trò chơi mèo vờn chuột" với cơ quan quản lý.
Đồng thời, công nghệ deepfake đang tạo ra cuộc khủng hoảng lòng tin nghiêm trọng. Nghiên cứu của Deloitte năm 2024 cho thấy 50% người được hỏi nghi ngờ tính chính xác của thông tin trực tuyến nhiều hơn năm trước. 68% người dùng AI lo lắng về việc nội dung tổng hợp có thể lừa đảo, còn 59% khó phân biệt nội dung do con người và AI tạo ra.
Thị trường phát hiện deepfake toàn cầu dự kiến tăng 42% hàng năm từ 5,5 tỷ USD năm 2023 lên 15,7 tỷ USD năm 2026. Deepfake không chỉ đe dọa an ninh quốc gia bằng propaganda chính trị mà còn có thể dẫn đến "information apocalypse" - hiện tượng mọi người mất lòng tin vào tất cả video, kể cả video thật.
Tuy nhiên, các cơ quan chống độc quyền đang có hành động mạnh mẽ hơn. Năm 2024, hai thẩm phán liên bang phán quyết Google hành động bất hợp pháp để xây dựng monopoly. Chính phủ liên bang cũng kiện tụng các vụ án tương tự chống lại Amazon, Apple và Facebook.
Internet vẫn có thể tiếp tục phát triển và phục vụ nhân loại, nhưng chỉ khi chúng ta hành động kịp thời. Tương lai Internet phụ thuộc vào khả năng giải quyết những vấn đề này thông qua hợp tác quốc tế, quy định hiệu quả, đầu tư vào bảo tồn số và nâng cao nhận thức công chúng.
Những thách thức này không làm Internet sụp đổ về mặt kỹ thuật, nhưng đang khiến nó lụi tàn dần về giá trị xã hội và tính chân thực. Câu hỏi đặt ra không phải Internet có sống sót hay không, mà liệu nó có còn phục vụ con người hay sẽ trở thành công cụ của những thế lực thống trị và máy móc.
Phạm Anh