Người cao tuổi hòa nhập kỷ nguyên số: Sức mạnh từ kỹ năng số

Kỹ năng số: Tấm vé hòa nhập thời đại mới

Tính đến năm 2025, Việt Nam sẽ có hơn 16 triệu người cao tuổi, chiếm hơn 16% dân số. Con số này sẽ tiếp tục tăng lên 25 triệu vào năm 2069. Trong chưa đầy 20 năm, Việt Nam chuyển từ giai đoạn già hóa sang dân số già, nhanh hơn rất nhiều so với các quốc gia phát triển. Hệ quả là gánh nặng an sinh xã hội, y tế và chăm sóc đời sống tinh thần người già ngày càng lớn. Trong bối cảnh đó, kỹ năng số đóng vai trò như “chìa khóa giải mã” các thách thức hiện hữu.

Người cao tuổi Việt Nam thường mắc đồng thời nhiều bệnh mãn tính như tiểu đường, huyết áp cao, tim mạch. Trung bình mỗi người mang 3–4 bệnh nền cùng lúc. Nếu không có công cụ hỗ trợ theo dõi sức khỏe từ xa, việc điều trị gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, công nghệ có thể giúp người già tiếp cận thông tin y tế chính thống, sử dụng các thiết bị đeo thông minh theo dõi nhịp tim, huyết áp và liên hệ với bác sĩ từ xa. Việc ứng dụng các nền tảng chăm sóc sức khỏe số giúp người già tự điều chỉnh chế độ ăn uống, luyện tập, nâng cao chất lượng sống.

Không chỉ sức khỏe, đời sống tinh thần của người cao tuổi cũng được cải thiện rõ rệt nhờ công nghệ. Việc sử dụng các ứng dụng như Zalo, Messenger giúp họ giữ liên lạc với con cháu, bạn bè dù ở xa. Các cuộc gọi video mỗi ngày không chỉ kết nối yêu thương mà còn giảm thiểu cảm giác cô đơn, mất phương hướng - vốn là vấn đề phổ biến ở người lớn tuổi sống một mình hoặc có con cháu đi làm xa. Các cụ còn có thể tham gia nhóm giao lưu trực tuyến, tập yoga, dưỡng sinh hay đơn giản là nghe nhạc, xem phim - những hoạt động tưởng như đơn giản nhưng tạo tác động tích cực về mặt tinh thần.

Từ phong trào bình dân học vụ số đến chính sách quốc gia

Để người cao tuổi tiếp cận công nghệ hiệu quả, việc phổ cập kỹ năng số phải trở thành một chiến lược lâu dài và toàn diện. Phong trào “bình dân học vụ số” tại nhiều địa phương đã mang đến thay đổi rõ nét. Tại các phường, xã, trung tâm văn hóa, nhiều lớp học miễn phí được mở ra với sự tham gia của cán bộ, tình nguyện viên, sinh viên hướng dẫn người già cách sử dụng smartphone, đăng ký khám bệnh online, thanh toán hóa đơn, tra cứu thông tin xã hội. Những hoạt động này không chỉ giúp họ tự chủ hơn trong sinh hoạt mà còn thu hẹp khoảng cách số giữa các thế hệ.

Người cao tuổi tham gia chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khởi nghiệp và tạo việc làm. Ảnh: Hanoi.gov.vn.

Không dừng lại ở cấp cơ sở, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 383 phê duyệt Chiến lược quốc gia về người cao tuổi đến năm 2035, tầm nhìn 2045. Trong đó, mục tiêu đến năm 2025 là có ít nhất 50% người cao tuổi sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong đời sống. Song hành với đó là kế hoạch xây dựng các chương trình đào tạo kỹ năng số phù hợp với đặc thù người lớn tuổi - dễ hiểu, dễ thao tác, thực tế và thiết thực. Nhiều tỉnh thành đã tổ chức lớp học mẫu theo mô hình 1 thầy - 1 trò, mỗi cụ được hướng dẫn tận tình theo khả năng cá nhân.

Không thể không nhắc tới sự hỗ trợ từ gia đình, yếu tố nền tảng trong việc đưa người già tiếp cận công nghệ. Con cháu trong nhà có thể trở thành “giảng viên công nghệ” đơn giản nhất. Một người cháu hướng dẫn bà tải ứng dụng ngân hàng, chỉ ông cách đăng ký khám bệnh trực tuyến có thể giúp cả quá trình sống của người già trở nên chủ động và thuận tiện hơn. Sự đồng hành của gia đình không chỉ làm giảm khoảng cách thế hệ mà còn gia tăng cảm giác được tôn trọng, được quan tâm nơi người cao tuổi.

Tương lai số không bỏ quên người cao tuổi

Người già không chỉ cần công nghệ, họ hoàn toàn có khả năng làm chủ công nghệ nếu được tiếp cận đúng cách. Thực tế cho thấy hàng ngàn người cao tuổi tại Hà Nội, TP.HCM, Quảng Ninh, Thừa Thiên - Huế đã tham gia các khóa học sử dụng thiết bị di động, truy cập cổng dịch vụ công, sử dụng ví điện tử hoặc đặt xe qua ứng dụng. Tỷ lệ người cao tuổi nhận lương hưu qua tài khoản ngân hàng không dùng tiền mặt đã vượt 90% tại nhiều địa phương. Những con số này khẳng định: khi được tạo điều kiện, người cao tuổi hoàn toàn có thể chủ động hòa nhập vào xã hội số.

Lớp học “Chuyển đổi số và AI” dành cho người cao tuổi của thầy Đinh Ngọc Sơn. Ảnh: Báo Quân đội Nhân dân

Để đẩy mạnh hiệu quả, các doanh nghiệp công nghệ nên phát triển sản phẩm thân thiện với người cao tuổi. Giao diện đơn giản, phông chữ lớn, có hướng dẫn bằng giọng nói hoặc hình ảnh minh họa là những điểm cần thiết. Đồng thời, các ứng dụng nên có nội dung bảo vệ an toàn trên mạng, nhận biết lừa đảo trực tuyến - vấn đề nhiều người già gặp phải khi sử dụng điện thoại thông minh lần đầu.

Chính quyền địa phương có thể thiết lập các trung tâm văn hóa - công nghệ cộng đồng, tích hợp lớp học kỹ năng số, thư viện điện tử và không gian giao lưu cho người già. Những câu lạc bộ số liên thế hệ có sự tham gia của người trẻ hướng dẫn người già nên được nhân rộng. Từ đó, không chỉ người cao tuổi học được công nghệ, mà chính người trẻ cũng học được sự kiên nhẫn, lòng biết ơn và trách nhiệm xã hội.

Việt Nam đang già hóa nhanh, nhưng cũng là cơ hội để thay đổi tư duy tiếp cận người cao tuổi. Thay vì nhìn họ như nhóm cần bảo trợ, hãy xem họ là chủ thể có khả năng học hỏi, làm chủ công nghệ và đóng góp vào xã hội số. Phổ cập kỹ năng số không chỉ là chiến lược xã hội nhân văn mà còn là động lực xây dựng một Việt Nam số hóa toàn diện, hiện đại và bao trùm. Với sự chung tay của Nhà nước, cộng đồng và từng gia đình, người cao tuổi Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình số hóa quốc gia.

Triển khai phong trào 'Bình dân học vụ số' T.Ư Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam vừa có văn bản triển khai phong trào "Bình dân học vụ số". Phong trào được phát ...

Gia Lai khởi động 'Bình dân học vụ số': 80% người dân sẽ có kỹ năng công nghệ Tỉnh Gia Lai chính thức phát động phong trào "Bình dân học vụ số" với mục tiêu 80% người dân trưởng thành có kỹ năng ...

Khởi động chương trình 1.000 giảng viên AI cho phong trào “Bình dân học vụ số Quốc gia” Ngày 3/8, Học viện AIUni, phối hợp cùng Viện Nghiên cứu Điện tử, Tin học và Tự động hóa (VIELINA), Bộ Công Thương, chính thức ...