Thiếu hụt TNT và thuốc nổ thương mại: Khi chuỗi cung ứng quốc phòng khiến giá cả hàng ngày tăng vọt

Giá thuốc nổ TNT đã tăng vọt từ 0,50 đô la một pound lên hơn 20 đô la một pound trong vài thập kỷ qua

Hoa Kỳ đang rơi vào tình trạng thiếu hụt TNT, một loại thuốc nổ mạnh, được xem như “nguyên liệu thô” cho các sản phẩm thuốc nổ thương mại dùng trong khai thác mỏ, xây dựng và sản xuất.

Theo Viện Sản xuất Thuốc nổ (IME), hậu quả không chỉ dừng lại ở kho vũ khí hay ứng dụng quân sự: mọi thứ từ điện thoại di động, máy tính xách tay đến hạ tầng giao thông có thể trở nên đắt đỏ hơn nếu thiếu nguồn cung này.

Từ giữa những năm 1980, sản xuất TNT trong nước gần như biến mất do chi phí tuân thủ môi trường tăng cao, quy trình sản xuất tạo ra chất thải nguy hại, theo các cảnh báo về môi trường. Kể từ đó, Mỹ dần phụ thuộc vào nhập khẩu từ nhiều quốc gia như Thổ Nhĩ Kỳ, Việt Nam, Úc, Ấn Độ và các nhà cung cấp châu Âu.

Tuy nhiên, cuộc chiến ở Ukraine đã làm trầm trọng thêm tình trạng này. Các nhà máy cung cấp lớn như Nitro-Chem (Ba Lan) bị tràn ngập đơn đặt hàng cho quốc phòng và chuyển khẩu phần xuất khẩu sang hỗ trợ Ukraine, khiến nguồn cung đến Mỹ bị co hẹp.

Chuyên gia James Marques của GlobalData nhấn mạnh: “Các công ty như Nitro-Chem giờ đây phải ưu tiên đơn hàng quốc phòng, điều đó kéo theo đứt gãy chuỗi cung ứng thương mại.”

Giá TNT tăng từ mức khoảng 0,5 USD/pound vào đầu những năm 2000 lên hơn 20 USD/pound hiện nay, một bước nhảy giá khiến chi phí sản xuất thuốc nổ thương mại và các ứng dụng công nghiệp bỗng nhiên tăng vọt. Thêm vào đó, mức thuế nhập khẩu cơ bản 10% theo chính sách của chính quyền hiện tại làm tăng chi phí nhập khẩu, đặc biệt khi nguồn cung buộc phải tìm từ nhiều thị trường xa hơn.

Clark Mica, Chủ tịch IME, cảnh báo: “Các dự án xây dựng tốn kém hơn, các dự án cơ sở hạ tầng tốn kém hơn, sản xuất năng lượng tốn kém hơn và tất cả những điều nền kinh tế dựa vào để phát triển.” Thiếu thuốc nổ thương mại nghĩa là việc khai thác khoáng sản quan trọng phục vụ cho ngành điện tử sẽ bị ảnh hưởng, các vật liệu tổng hợp phục vụ hạ tầng giao thông thiếu hụt, và hoạt động sản xuất năng lượng gặp khó khăn.

Trước áp lực này, Quốc hội đã phê duyệt hợp đồng lớn cho Repkon USA, hãng sản xuất quốc phòng được giao nhiệm vụ thiết kế, xây dựng và vận hành nhà máy TNT do Quân đội điều hành tại Graham, Kentucky, với giá trị hợp đồng 435 triệu USD. Thiếu tướng John T. Reim từng gọi đây là “khởi đầu cho sự trở lại của sản xuất TNT trên đất Mỹ” và nhấn mạnh ý nghĩa về an ninh quốc gia.

Tuy nhiên, nhà máy mới được dự kiến hoạt động vào năm 2028, nghĩa là trong ngắn hạn nước Mỹ vẫn phải “tìm nguồn” để đáp ứng nhu cầu. Clark Mica cảnh báo thêm rằng các vật liệu thay thế như RDX cũng đang khan hiếm, khiến lựa chọn thay thế không phải lúc nào cũng khả thi.

Chuyên gia và doanh nghiệp đang đứng trước ba thách thức lớn: Thứ nhất về quản lý cú sốc cung ngắn hạn. Thứ hai là điều chỉnh chi phí sản xuất và chuỗi giá trị trước sức ép giá.

Thứ ba là xây dựng năng lực sản xuất nội địa bền vững, tuân thủ môi trường. Việc tái thiết lập sản xuất TNT trong nước đặt ra bài toán kỹ thuật, môi trường và kinh tế lớn, từ xử lý chất thải nguy hại đến chi phí đầu tư và thời gian vận hành.

Khi TNT và các vật liệu thay thế trở nên khan hiếm, hậu quả lan ra cả nền kinh tế làm tăng chi phí hạ tầng, đẩy giá các mặt hàng công nghiệp và tiêu dùng, và buộc chính sách phải cân bằng giữa an ninh nguồn cung, chi phí và tiêu chuẩn môi trường.