Bảo vệ dữ liệu công dân trong kỷ nguyên số

Hướng dẫn chi tiết biện pháp bảo vệ dữ liệu cá nhân hiệu quả

Danh tính phi con người và những vấn đề cần được làm sáng tỏ

Giải pháp nào cho doanh nghiệp giữa thời đại ransomware?

Thực trạng dữ liệu và rủi ro hiện hữu

Chuyển đổi số quốc gia tạo điều kiện để dữ liệu cá nhân được thu thập, kết nối và khai thác hiệu quả trên môi trường số. Hệ thống căn cước công dân gắn chip, hồ sơ y tế điện tử, cổng dịch vụ công quốc gia và các nền tảng thanh toán số đều lưu trữ thông tin nhạy cảm gồm định danh, địa chỉ, lịch sử khám chữa bệnh, tài khoản ngân hàng. Cùng với đó, các nhà mạng viễn thông, doanh nghiệp thương mại điện tử, ứng dụng gọi xe hay ví điện tử cũng giữ lượng lớn dữ liệu hành vi, vị trí và thói quen tiêu dùng.

Thực tế tại Việt Nam, nhiều vụ án công nghệ cao cho thấy dữ liệu cá nhân bị mua bán, sử dụng trái phép. Tháng 8/2025, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05) triệt phá đường dây rao bán hàng triệu dữ liệu định danh trên các diễn đàn trực tuyến, bao gồm thông tin căn cước và tài khoản ngân hàng. Vụ việc gây hoang mang khi lượng dữ liệu bị rao bán có thể phục vụ cho hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Song song, hiện tượng cuộc gọi giả danh cơ quan công an, viện kiểm sát, ngân hàng tiếp tục bùng phát, kẻ gian sử dụng thông tin cá nhân để thuyết phục nạn nhân chuyển tiền.

Người tham gia được trải nghiệm thực tế cuộc gọi lừa đảo và cách phòng chống. Ảnh: Công an Nhân dân.

Tại Triển lãm Thành tựu Đất nước 2/9/2025 ở Trung tâm Hội chợ Triển lãm Việt Nam, hàng loạt gian hàng tái hiện mô hình tội phạm mạng đã thu hút đông đảo khách tham quan. Bộ Công an giới thiệu khu trải nghiệm các chiêu thức lừa đảo trực tuyến, giúp người dân nhận diện cách dữ liệu bị lợi dụng để chiếm đoạt tài sản. Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức hội thảo "Vai trò của dữ liệu trong kỷ nguyên số", bàn về mối quan hệ giữa khai thác dữ liệu và quyền riêng tư.

Khoảng trống quản trị và mối liên hệ nhà nước - thị trường

Dù hành lang pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân đã được ban hành, sự phân tán giữa các bộ, ngành vẫn gây khó khăn trong quản trị tập trung. Quy định về lưu trữ, chia sẻ, kiểm soát truy cập chưa đồng bộ, nhiều cơ sở dữ liệu dùng tiêu chuẩn bảo mật không thống nhất, dẫn tới rủi ro khi tích hợp trên diện rộng. Một số hệ thống xác thực còn phụ thuộc vào mã OTP qua SMS, phương thức dễ bị đánh cắp, tạo cơ hội cho tội phạm mạng khai thác. Việc lưu trữ dữ liệu tại máy chủ đặt ở nước ngoài đặt ra thách thức về chủ quyền số và xử lý khi xảy ra sự cố xuyên biên giới.

Sự kiện triển lãm 2/9/2025 cung cấp cái nhìn rõ nét về mối quan hệ giữa quản lý công và thị trường. Nhà nước tập trung giới thiệu mô hình quản trị dữ liệu, quy chuẩn pháp lý và biện pháp phòng chống tội phạm; doanh nghiệp đưa ra công nghệ mã hóa, nền tảng lưu trữ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo phát hiện gian lận. Lực lượng công an, bộ ngành và doanh nghiệp cùng hiện diện trong một không gian cho thấy sự kết nối lợi ích, nhưng kết quả thực tế phụ thuộc vào năng lực thực thi. Nếu cơ chế kiểm tra, xử lý vi phạm chưa nghiêm, doanh nghiệp vẫn có thể ưu tiên giảm chi phí hơn là đầu tư cho bảo mật dữ liệu.

Từ các gian trưng bày, có thể thấy dữ liệu công dân vừa là nền tảng phát triển dịch vụ số vừa là mục tiêu tấn công của tội phạm mạng. Mối quan hệ giữa nhà nước và doanh nghiệp trong bảo vệ dữ liệu mang tính hai chiều: nhà nước cần khung quản trị rõ ràng, doanh nghiệp cần cơ chế khuyến khích gắn lợi ích kinh tế với trách nhiệm bảo mật.

Bảo vệ dữ liệu công dân trong kỷ nguyên số không còn là vấn đề kỹ thuật thuần túy, mà gắn trực tiếp với niềm tin của xã hội vào dịch vụ số và năng lực quản trị quốc gia. Triển lãm Thành tựu Đất nước 2/9/2025 cho thấy sự quan tâm lớn của cơ quan công quyền, lực lượng an ninh và doanh nghiệp, đồng thời phản ánh những khoảng trống chưa khép kín trong quản lý và thực thi. Khi dữ liệu trở thành tài sản chiến lược của quốc gia, cách thức bảo vệ dữ liệu công dân sẽ quyết định mức độ bền vững của quá trình chuyển đổi số.