Giáo dục cần gì để con người không lệ thuộc vào trí tuệ nhân tạo

Sáng 1/11, tại Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán (VIASM), đã diễn ra Tọa đàm "Học và hỏi trong cơn bão AI", giới thiệu sách "Lớp học Cuối cùng" của Tiến sĩ Hoàng Anh Đức.

Tọa đàm có sự tham dự của nhiều chuyên gia, nhà khoa học và nhà quản lý giáo dục như: GS.TSKH Hồ Tú Bảo – Giám đốc Phòng thí nghiệm Khoa học dữ liệu (VIASM); TS. Nguyễn Phụ Hoàng Lân – Giảng viên Trường Đại học Giáo dục, ĐHQG Hà Nội; Nhà giáo Lê Mai Hương – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Ban Mai; Chuyên gia Tống Liên Anh – Viện Học tập Suốt đời; và TS. Hoàng Anh Đức – tác giả cuốn sách “Lớp học Cuối cùng”.

Tọa đàm có sự tham dự của nhiều chuyên gia, nhà khoa học và nhà quản lý giáo dục.

Trong phần đề dẫn “Tại sao việc học trở nên khó khăn hơn trong cơn bão AI?”, TS. Hoàng Anh Đức phân tích bản chất của việc học và nghịch lý “AI khiến việc khó trở nên quá dễ”, dẫn đến sự lười vận động của não bộ. Các diễn giả sau đó cùng thảo luận về cách giáo dục cần thay đổi để thích ứng chủ động trong thời đại trí tuệ nhân tạo.

Phiên thảo luận làm rõ sự khác biệt giữa hai hướng tiếp cận. "Tích hợp cực đoan" hướng tới tối ưu hóa hiệu suất bằng công nghệ. Trong khi đó, "tích hợp hài hòa" sử dụng AI để khuếch đại tiềm năng con người nhưng vẫn bảo tồn tư duy độc lập. Nhiều ý kiến thống nhất rằng giáo dục cần giúp người học duy trì khả năng đặt câu hỏi, tư duy phản biện và niềm vui khám phá. Đây là ba yếu tố cốt lõi mà máy móc không thể thay thế.

Lấy bối cảnh năm 2525, “Lớp học Cuối cùng” mở ra thế giới nơi công nghệ Neural Tapestry cho phép con người tải trực tiếp kiến thức vào não bộ. Khi trẻ em không còn cần đến trường, sách vở và giáo viên dần biến mất, xã hội đạt hiệu suất tối đa nhưng đánh mất sự tò mò và nhân tính.

TS. Hoàng Anh Đức chia sẻ tại sự kiện.

Khi hệ thống Neural Tapestry sụp đổ, 12 học sinh bị mắc kẹt trong Bảo tàng Lịch sử Giáo dục, nơi lưu giữ lớp học thật cuối cùng. Không còn dữ liệu hay hướng dẫn, họ buộc phải “học lại từ đầu”: học cách suy nghĩ, đặt câu hỏi và tìm kiếm tri thức.

Dưới sự dẫn dắt của Tiến sĩ Albus, người từng tham gia phát triển công nghệ này, nhóm học sinh bắt đầu hành trình tái khám phá sức mạnh trí tuệ tự thân.

Khi Cục trưởng Luke – kiến trúc sư của Neural Tapestry và tiết lộ rằng sự cố chỉ là một thí nghiệm đo lường khả năng thích nghi của con người, câu chuyện đặt ra câu hỏi lớn: “Chúng ta học để hiệu quả hơn, hay học để trở nên nhân văn hơn?”

Theo GS. Tony Wagner (ĐH Harvard), “Đây không phải câu chuyện bài trừ công nghệ, mà là lập luận mạnh mẽ cho sự tích hợp AI một cách thấu đáo và nhân văn.”

Các diễn giả thảo luận tại toạ đàm.

Cuốn tiểu thuyết không chống lại trí tuệ nhân tạo, mà nhấn mạnh rằng công nghệ chỉ thực sự có ý nghĩa khi giúp con người mở rộng biên giới nhân tính. “Lớp học Cuối cùng” vì thế được xem như lời nhắc nhở rằng, có những điều không thể tải xuống, niềm vui khi hiểu ra một điều mới, cảm giác chạm vào trang sách thật, hay ánh nhìn ấm áp giữa người dạy và người học.

TS. Hoàng Anh Đức hiện là học giả tại Đại học RMIT Việt Nam, thành viên Viện Hàn lâm Khoa học Trẻ Toàn cầu. Anh tham gia nhiều dự án quốc tế của UNESCO về phát triển giáo dục công nghệ và kỹ thuật, là giám khảo quốc tế cuộc thi Regeneron ISEF 2024–2025, đồng thời là biên tập viên của nhiều tạp chí học thuật về giáo dục.

“Lớp học Cuối cùng” là tiểu thuyết đầu tay của anh, một tác phẩm kết hợp giữa khoa học, triết học và cảm xúc con người, viết cho thời đại mà việc học đang trở nên quá nhanh, quá chính xác và quá ít cảm xúc.