Bên trong nhà máy đất hiếm lớn nhất châu Âu

Quang cảnh nhà máy nam châm NEO ở Narva, một thành phố ở đông bắc Estonia. Nhà máy sản xuất nam châm đất hiếm cho ngành xe điện và năng lượng gió của châu Âu. Ảnh: Getty.

Tại đây, Neo Performance Materials (Canada) vừa đưa vào vận hành nhà máy sản xuất nam châm đất hiếm lớn nhất châu lục. Cơ sở được khánh thành giữa tháng 9 đang tăng tốc sản xuất, với mục tiêu đạt 2.000 tấn trong năm nay và mở rộng lên 5.000 tấn trong thời gian tới, mặc dù con số này mới chỉ đủ đáp ứng khoảng 10% nhu cầu của toàn khu vực.

Sự xuất hiện của nhà máy Narva được xem là bước đi mang tính biểu tượng trong chiến lược dài hơi của EU nhằm tự chủ trong các chuỗi cung ứng chiến lược, đặc biệt với đất hiếm – vật liệu cốt lõi của xe điện, tua-bin gió, điện thoại thông minh, AI và các hệ thống vũ khí hiện đại. Thực tế, châu Âu vẫn nhập khẩu gần như toàn bộ từ Trung Quốc, quốc gia nắm 60% sản lượng khai thác và hơn 90% thị phần nam châm toàn cầu.

Các chuyên gia nhận định con đường này sẽ không dễ dàng. EU hiện đối mặt với nhiều thách thức: thiếu nguồn lực, chi phí sản xuất cao, chuỗi cung ứng nội khối rời rạc và phụ thuộc nặng nề vào Bắc Kinh. “Máy chém vẫn còn đó”, một chuyên gia cảnh báo, nhắc lại quyết định kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc — động thái từng làm rung chuyển chuỗi cung ứng thế giới.

Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen. Ảnh: Getty.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen mới đây công bố kế hoạch “REsourceEU” nhằm củng cố quyền tự chủ tài nguyên của khối, tương tự cách EU từng triển khai “REPowerEU” trong lĩnh vực năng lượng. Dự án Narva đã nhận tài trợ 18,7 triệu euro và trở thành ví dụ điển hình cho định hướng này.

Quang cảnh bên trong nhà máy từ tính NEO ở Narva, một thành phố ở đông bắc Estonia. Ảnh: Getty.

Dù vậy, vị trí sát biên giới Nga khiến dự án nhận không ít nghi vấn an ninh, đặc biệt sau những tuyên bố của Tổng thống Vladimir Putin về “lịch sử thuộc Nga” của Narva. Neo cho biết họ chọn Estonia nhờ hạ tầng sẵn có, lực lượng lao động chất lượng cao và môi trường chính sách thuận lợi.

Một lá cờ Estonia tung bay trước lá cờ Nga bay trên Pháo đài Ivangorod của Nga ở bờ bên kia sông Narva tại Narva. Ảnh: Getty.

Chính quyền Estonia coi nhà máy là một mảnh ghép chiến lược cho tham vọng chuyển đổi năng lượng và công nghiệp xanh. “Đây là năng lực xử lý rất đặc biệt mà châu Âu đang cần”, các quan chức nước này khẳng định.

Sự trỗi dậy của Narva cho thấy châu Âu đã bước vào cuộc chạy đua mới: xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm tự chủ trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt. Dù còn nhiều thách thức, đây có thể là điểm khởi đầu cho một chiến lược dài hạn – nhằm giữ lợi thế trong các ngành công nghiệp tương lai trị giá hàng nghìn tỷ đô la.