AI - cơ hội và thách thức đối với nhà báo

AI được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực báo chí

Về cơ hội: 

AI làm thay nhà báo một số công đoạn như: phân tích văn bản tự động, dịch văn bản, biên tập lỗi chính tả, ngữ pháp, định dạng văn bản, xử lý ngôn ngữ tự nhiên để viết một số nội dung đơn giản, tóm tắt tin bài… Công nghệ Speech to text giúp chuyển lời nói thành văn bản, bóc băng phỏng vấn, tự động thêm phụ đề vào video... Text to speech giúp chuyển văn bản thành giọng nói, làm PTV ảo. Sử dụng NLP cho phép tự động sửa lỗi chính tả.

Nhà báo cũng sử dụng được AI trong một số công việc thống kê, dàn dựng, từ đó tập trung hơn vào chuyên môn, giúp công việc nhanh hơn, năng suất cao hơn.

Đặc biệt, trong công việc sáng tạo nội dung, AI có thể hỗ trợ nhà báo trong một số công việc có tính chuyên môn như làm video, đồ họa, thu thập, phân tích dữ liệu, gợi ý cách viết để tham khảo.

Trên thế giới, Hãng tin Bloomberg ứng dụng Cyborg trong việc phân tích các bản tin tài chính và cập nhật tin tức thời sự, sử dụng sự việc và số liệu do con người cung cấp. Washington Post cũng là một trong những tờ báo đầu tiên của nước Mỹ áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo tự phát triển, có tên Heliograf, đã giúp Ban biên tập đưa tin về kỳ bầu cử Quốc hội Mỹ và Thế vận hội Olympic 2016 nhanh chóng. AI ngày càng được ứng dụng để đa dạng hóa nội dung và đem lại tính thời sự cao.

AI còn là công cụ giúp phát hiện tin giả, hình ảnh giả. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với nhà báo để tăng cường phát hiện và đấu tranh với tin giả, tin xấu độc trên mạng xã hội. Trong bối cảnh công chúng đối mặt với tình trạng thông tin thật - giả, tốt - xấu lẫn lộn, họ tìm đến báo chí vì tính chính thống và tin cậy.

Về thách thức:

Ngày 28/2, lãnh đạo tập đoàn truyền thông Axel Springer của Đức đề cập sự phát triển vũ bão của AI hiện nay “Trí tuệ nhân tạo đang khiến nghề báo nói chung và các nhà báo nói riêng trở nên khó tồn tại”. Tương tự, nhiều người đã cho rằng AI có thể thay thế nhà báo và nghề nhà báo có thể biến mất.

AI có thể thay thế nhà báo hay không? Lịch sử cho thấy những công nghệ mới khi ra đời có thể khiến con người lo lắng và dự đoán sự biến mất của những ngành nghề, lĩnh vực nhất định. Tuy nhiên, nếu hình dung một đời sống không có báo chí cung cấp thông tin, con người tiếp nhận nội dung được sản xuất tự động, có thể thấy ngay sự máy móc, vô cảm, thiếu tính nhân văn cùng với những hệ lụy xã hội nguy hiểm. Sự có mặt của báo chí không chỉ là trục chính của dòng chảy thông tin mà còn là lực lượng thực hiện những nhiệm vụ chính trị - xã hội thiết yếu.

Theo State of Digital Publishing, có 3 điểm nhấn chính khi tiếp cận AI trong lĩnh vực báo chí: Thứ nhất, AI sẽ không thay thế các nhà báo, nhưng nó có thể giúp các tổ chức báo chí tăng cường hoạt động kinh doanh cốt lõi. Thứ hai, đầu tư vào AI không có nghĩa là con người sẽ ít việc làm đi. Thứ ba, các khoản đầu tư tối thiểu vào AI vẫn có thể đem về lợi nhuận cho các tổ chức báo chí.

Để sử dụng AI tốt, phục vụ hiệu quả cho công việc thì nhà báo phải ý thức rèn luyện về tâm và tầm. Khi sử dụng AI trong hoạt động sáng tạo nội dung, nhà báo vẫn là người chịu trách nhiệm xã hội cho mọi sản phẩm thông tin được đăng tải. Năng lực của nhà báo, hiểu biết của nhà báo nhìn chung phải vượt trên A.I thì mới sử dụng hiệu quả, không bị A.I dẫn dắt. Nhà báo phải luôn nhạy cảm chính trị, quan tâm đến tính nhân văn, tính phù hợp với văn hóa … của thông tin.

Dù công nghệ phát triển đến đâu, vấn đề cốt lõi vẫn là con người - nhà báo với các nhiệm vụ gìn giữ, đảm bảo, thực hiện những tiêu chuẩn của báo chí là sự chính xác, tính công bằng và tính nhân văn. Vì vậy, đạo đức của người làm báo trong bối cảnh AI phát triển càng trở nên quan trọng.

Khi AI trở nên lợi hại cũng là lúc đặc biệt quan tâm, chủ động trước nguy cơ kẻ xấu, thế lực thù địch sử dụng A.I để phát tán tin độc hại, tin giả. Từ góc nhìn an ninh truyền thông, điều này cho thấy sự tiềm ẩn nguy cơ về thông tin sai lệch, xuyên tạc, tin giả. Một khi trí tuệ nhân tạo được áp dụng trong lĩnh vực thông tin, công nghệ có thể giúp làm giả giọng nói, hình ảnh, tạo dựng những câu chuyện, phát ngôn giả mà như thật để đánh lừa công chúng, đặc biệt trên không gian mạng xã hội.

Những đối tượng có mục đích xấu lợi dụng vai trò, uy tín của báo chí để làm giả các thông tin, đánh lừa công chúng đó là thông tin báo chí cung cấp, phản ánh. Đặc biệt, những thế lực thù địch lợi dụng tin giả để chống phá Đảng và Nhà nước ta, gây chia rẽ, mất đoàn kết, gây hoang mang và mất lòng tin.

Sự phát triển của tin giả sẽ càng trở nên tinh vi, phức tạp, và vì vậy, cùng với việc nâng cao cảnh giác, các phương pháp nhận diện, đối phó, xử lý nạn tin giả càng phải được chú trọng đầu tư công nghệ thông minh và xử lý bài bản. Năng lực quản lý xã hội và quản lý cơ quan báo chí cần được nâng lên để thích ứng với biến đổi.