Ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng Ban pháp chế VCCI cho biết, qua 35 năm kể từ khi Luật Đầu tư nước ngoài năm 1987 được ban hành, Việt Nam đã là điểm đến đầu tư hấp dẫn với các nhà đầu tư nước ngoài. Đây cũng là điểm sáng trong phát triển kinh tế Việt Nam giai đoạn vừa qua.

So với năm 1991 – thời điểm Việt Nam chỉ tiếp nhận 1,28 tỷ USD vốn đăng ký và 428,5 triệu USD vốn thực hiện thì số vốn đăng ký và giải ngân trong năm 2021 cao hơn lần lượt khoảng 30 lần và 38 lần, dù cho đây là năm cả nước chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch COVID-19.

Sau hơn 30 năm mở cửa thu hút đầu tư các dòng vốn FDI vào Việt Nam đã có những bước tiến đang kể.

Hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp trong khu vực có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài cũng đóng góp quan trọng vào tạo việc làm, thúc đẩy thương mại quốc tế, thúc đẩy liên kết cụm ngành, liên kết chuỗi giá trị và góp phần nâng cao năng suất lao động.

Theo ước tính, giá trị xuất khẩu của khu vực FDI tương đương khoảng 72% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, góp phần giúp Việt Nam có thặng dư thương mại trong những năm gần đây.

Tuy dòng vốn đầu tư nước ngoài (FDI) là một trong các nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế, nhưng hoạt động của các dự án đầu tư nước ngoài thời gian qua cũng nảy sinh những vấn đề bất cập.

Theo báo cáo của cơ quan thuế, luôn có tình trạng một số doanh nghiệp FDI chuyển giá và trốn thuế tại Việt Nam. Một số doanh nghiệp chưa tuân thủ tốt các quy định về môi trường của pháp luật Việt Nam, tạo ra nhiều hệ quả cho xã hội.

Vụ việc tại biển miền Trung năm 2016 hay xa hơn là vụ việc xả thải ra sông Thị Vải năm 2009 là những lời nhắc nhở về những rủi ro tiềm tàng đối với môi trường mà các dự án FDI có thể gây ra nếu không được quản lý, giám sát tốt.

Thêm vào đó là tình trạng quan hệ lao động ở một số doanh nghiệp chưa tốt, người lao động bị đối xử thiếu công bằng, thậm chí ngược đãi đã xảy ra tại một số doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Ông Đậu Anh Tuấn đặt vấn đề làm sao thu hút các dự án FDI có chất lượng hoặc tìm kiếm được các nhà đầu tư, kinh doanh có trách nhiệm; giảm thiểu các rủi ro về kinh tế-xã hội và môi trường do các dự án đầu tư nước ngoài kém chất lượng gây ra. Các địa phương có vai trò trong việc thẩm định dự án đầu tư nước ngoài để lựa chọn được các dự án tốt.

Ông Phan Hữu Thắng, Nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư Nước ngoài (Bộ KH&ĐT) cho rằng, trong thu hút FDI để thu hút các dự án FDI chất lượng hay các dự án kinh doanh có trách nhiệm, Việt Nam thiếu vắng những hướng dẫn chi tiết hay những công cụ hỗ trợ việc sàng lọc, đánh giá, thẩm định dự án đầu tư ở các địa phương.

Các dòng vốn FDI đã có trách nhiệm hơn đối với điểm đến là Việt Nam.

Hiện nay, để thực hiện đúng quy định pháp luật và đưa vào thành những tiêu chí mới trong việc lựa chọn dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài cần có sự khuyến khích các dự án kinh doanh có trách nhiệm, có đóng góp tích cực đến kinh tế, xã hội và môi trường của địa phương.

Tới đây, Bộ KH&ĐT và các bộ ngành liên quan cần tập trung xây dựng, hoàn thiện và triển khai bộ công cụ sàng lọc dự án đầu tư trong việc thẩm định dự án FDI tại các địa phương. Cùng với đó, cần tích cực tham mưu xây dựng khung khổ pháp lý cho việc thu hút các dự án đầu tư, nhất là các dự án kinh doanh có trách nhiệm.

Đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP), bà Ramla Khalidi nhận định, nhiều dự án đầu tư có thể có ảnh hưởng đến sự tiến triển của toàn bộ các Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs); nhưng cũng không phải tất cả các dự án đầu tư đều đóng góp cho sự phát triển bền vững.

Việc đầu tư có trách nhiệm có thể đảm bảo rằng việc đầu tư sẽ mang lại lợi ích cho con người, môi trường và nền kinh tế tại Việt Nam. Vì lẽ đó, cần có góc nhìn để cân bằng mục tiêu phát triển kinh tế với mục tiêu môi trường và xã hội để thúc đẩy sự phát triển bền vững

Theo đó, ưu tiên đầu tư nước ngoài có chất lượng, tạo lợi ích cho nền kinh tế Việt Nam. Song song đó cần giữ các khoảng không chính sách liên quan đến các hiệp định đầu tư quốc tế và các cơ chế giải quyết tranh chấp Nhà nước – nhà đầu tư. Quan trọng hơn là tạo ra cơ chế thúc đẩy sự thống nhất trong việc thực thi chính sách.

"Cần triển khai các công cụ rà soát, các bộ lọc để sàng lọc các dự án đầu tư, kinh doanh có trách nhiệm như một yêu cầu cho việc chấp thuận đầu tư...", bà Ramla Khalidi khuyến nghị.