Cơ hội và thách thức đan xen

Chuyển đổi số được hiểu là quá trình chuyển đổi vận hành, từ vận hành mô hình truyền thống sang vận hành một mô hình số; kết hợp giữa ứng dụng số hóa, công nghệ thông tin (CNTT) với các thành tựu công nghệ internet như dữ liệu lớn (Big data), điện toán đám mây (Cloud Computing), internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (Al)... để tạo ra các giá trị mới, đem lại kết quả hoạt động tối ưu nhất.

Trong lĩnh vực báo chí, chuyển đổi số không đơn giản chỉ là quá trình số hóa và nâng cấp mức độ ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động truyền thông. Chuyển đổi số là một bước ngoặt tạo nên sự thay đổi toàn diện hoạt động của cơ quan báo chí, từ mô hình tòa soạn, tổ chức bộ máy, tác nghiệp của nhà báo, hướng phát triển nội dung đến tiếp thị công chúng. Và cả hoạt động quản lý nhà nước về báo chí.

Theo Tổng Biên tập Báo điện tử VietNamNet (VietNamNet) Nguyễn Văn Bá, quá trình chuyển đổi số báo chí đang đứng trước nhiều cơ hội. Ngày 6/4/2023, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với từng giai đoạn khác nhau. Mục tiêu đến năm 2025, có 70% cơ quan báo chí đưa nội dung lên các nền tảng số (ưu tiên các nền tảng số trong nước); 50% cơ quan báo chí sử dụng nền tảng phân tích, xử lý dữ liệu tổng hợp tập trung, ứng dụng trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động; 80% cơ quan báo chí hoạt động, vận hành mô hình tòa soạn hội tụ, phù hợp với sự phát triển của khoa học, công nghệ tiên tiến trên thế giới, sản xuất nội dung theo các xu hướng báo chí số.

Cũng theo ông Nguyễn Văn Bá, tại buổi làm việc với Hội Nhà báo Việt Nam ngày 13/6/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã yêu cầu đẩy mạnh chuyển đổi số báo chí gắn với kinh tế số và kinh tế báo chí truyền thông; tăng cường ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và các công nghệ mới vào hoạt động báo chí, truyền thông. Bám sát các xu hướng tất yếu trong báo chí, truyền thông thế giới để đổi mới và làm tốt vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội.

Bên cạnh đó, Bộ Thông tin và Truyền thông đã công bố Bộ chỉ số đánh giá, đo lường mức độ trưởng thành chuyển đổi số báo chí với 42 tiêu chí được chia thành 10 chỉ số thành phần và nhóm thành 5 trụ cột của chuyển đổi số báo chí. Điều này sẽ giúp các cơ quan báo chí xác định được mình đang ở giai đoạn nào trong quá trình chuyển đổi số, từ đó có lộ trình, kế hoạch, giải pháp chuyển đổi số phù hợp, giúp cơ quan báo chí đổi mới hiệu quả. Bộ Thông tin và Truyền thông cũng đã thành lập Trung tâm Hỗ trợ chuyển đổi số báo chí với nhiệm vụ hỗ trợ các cơ quan báo chí thực hiện có hiệu quả mục tiêu chuyển đổi số trong Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Tuy nhiên, cũng không thiếu những thách thức đặt ra trong quá trình chuyển đổi số báo chí. Theo Tổng Biên tập VietNamNet Nguyễn Văn Bá, chuyển đổi số báo chí phụ thuộc vào nhân lực ở tất cả các khu vực khác nhau trong cơ quan báo chí: Lãnh đạo, quản lý cấp cao; lãnh đạo, quản lý cấp trung; quản lý cấp cơ sở; đội ngũ cán bộ, phóng viên.

Tuy nhiên, trong thực tế, lãnh đạo các cơ quan báo chí cũng còn nhiều tâm tư, lúng túng trong việc chuyển đổi số báo chí, bởi chưa có đủ nguồn lực để xây dựng đội ngũ nhân lực làm công tác chuyên về công nghệ phục vụ quá trình chuyển đổi số.

Nhiều câu hỏi được đặt ra như: Xây dựng nền tảng truyền dẫn số trên không gian mạng của truyền hình như thế nào? Làm sao xây dựng hạ tầng đủ mạnh để truyền tải nội dung một cách ổn định? Xác định đầu tư như thế nào về cơ sở vật chất, nhất là hạ tầng kỹ thuật để phục vụ báo điện tử, truyền hình? Bản quyền, quảng cáo trên báo chí; giải pháp công nghệ như nền tảng sử dụng chung, dụng cụ đánh giá như thế nào?...

Ngoài ra, trong khi báo chí Việt Nam chưa xác định được mục tiêu rõ ràng trong quá trình chuyển đổi số thì lại phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các kênh truyền thông lớn các tập đoàn nước ngoài, đặc biệt là công ty đa quốc gia như Facebook, Google... Bên cạnh đó, quá trình chuyển đổi của báo chí còn phải đối mặt với vấn nạn “tin giả” và độ tin cậy của thông tin trên không gian mạng hiến người tiếp cận rất khó phân biệt...

Kinh nghiệm thực tiễn từ VietNamNet

Tổng Biên tập VietNamNet Nguyễn Văn Bá dẫn quan điểm của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, để báo chí chuyển đổi số thành công phải có nguồn nhân lực số, tự chủ về mặt công nghệ. Bản thân VietNamNet thời gian qua đã ứng dụng các công nghệ mới vào công cuộc chuyển đổi số, đặc biệt là cá nhân hóa nội dung, gợi ý những nội dung độc giả có thể quan tâm dựa trên hành vi đọc của độc giả và nội dung có liên quan tới nội dung đang đọc. Ứng dụng công nghệ Responsive để có thể hiển thị tốt trên mọi nền tảng: PC, Mobile, Tablet; phát triển nhóm nội dung Podcast phù hợp đa nền tảng, đặc biệt nền tảng di động…

Chính sự mạnh dạn ứng dụng công nghệ của đã góp phần thay đổi rất lớn cho VietNamNet, giúp tiếp cận độc giả theo chiều sâu thông qua việc thể hiện sinh động nội dung, chất lượng hình ảnh và video chất lượng cao. Thông qua việc thu thập hành vi, phân tích được xu hướng đọc để đưa ra những nội dung đọc giả mong muốn đọc hoặc đánh giá được hình thức nào, cách thể hiện nào giữ chân được đọc giả tốt nhất. Ngoài ra, chuyển đổi số còn gia tăng tính bảo mật cho hệ thống website; hỗ trợ tối đa tòa soạn trong quá trình tác nghiệp, giảm tải khối lượng công việc, tăng tính đa dạng trong việc thể hiện nội dung…

Giải pháp giải quyết khó khăn của VietNamNet là tổ chức định kỳ hàng tháng các khóa đào tạo về công nghệ số cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên về kỹ năng sử dụng CMS, cách ứng dụng công nghệ trong việc tạo ra các tác phẩm báo chí đa phương tiện, kỹ năng chụp và xử lý ảnh/video… Đàm phán hợp tác với các đơn vị về hạ tầng, trao đổi truyền thông. Kết hợp chặt chẽ từ duy con người và công nghệ để thúc đẩy tiến triển số hóa

Tổng Biên tập VietNamNet Nguyễn Văn Bá nhấn mạnh: “Với thực tế hiện nay, khi sóng di động 4G và smartphone của Việt Nam đã phổ cập tới 99,8% dân số, hạ tầng công nghệ đã đáp ứng được cơ bản các yêu cầu chuyển đổi số cấp cơ sở, thì tư duy và nhận thức của người đứng đầu tổ chức, đơn vị đang là yếu tố quan trọng giúp chuyển đổi số thành công”. Đồng thời ông Nguyễn Văn Bá cũng chỉ rõ mối quan hệ của tư duy lãnh đạo và công nghệ. Nếu lãnh đạo không có tư duy chuyển đổi số, thì dù sở hữu hạ tầng công nghệ tiên tiến tới đâu cũng không thể khai thác hiệu quả. Nếu tư duy và nhận thức của lãnh đạo tốt tới đâu, nhưng không có hạ tầng công nghệ để triển khai thì cũng thành lãng phí nguồn lực con người.