Chủ đề hội thảo Dân tộc học Quốc gia năm 2024 có ý nghĩa quan trọng, góp phần cung cấp, bổ sung các luận cứ khoa học, đề xuất các giải pháp , kiến nghị nhằm tiếp tục hoàn thiện và thực hiện thực chất, hiệu quả các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về đại đoàn kết dân tộc và công tác dân tộc. Hội thảo được tài trợ bởi Quỹ Đổi mới sáng tạo Vingroup (VinIF).

TS. Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm phát biểu khai mạc tại Hội thảo.

Phát biểu khai mạc tại Hội thảo, TS. Phan Chí Hiếu Chủ tịch Viện Hàn lâm khẳng định, công tác dân tộc cũng như chính sách đối với đồng bào dân tộc là nhân tố quan trọng, có ý nghĩa then chốt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Phan Chí Hiếu cho biết, lý luận về dân tộc, nhất là quan hệ giữa các tộc người với cộng đồng quốc gia- dân tộc cũng như thực hiện chính sách dân tộc, chiến lược đại đoàn kết dân tộc của Đảng và Nhà nước. Các nội dung cốt lõi được xác định bao gồm: Đoàn kết toàn dân tộc là chiến lược của Cách mạng Việt Nam; các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển; giải quyết hài hòa quan hệ giữa các dân tộc, nghiêm cấm mọi hành vi kỳ thị, chia rẽ dân tộc.

Tuy nhiên, do sự đa dạng về thành phần, nguồn gốc lịch sử, ngôn ngữ, văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo… vấn đề dân tộc trên thế giới cũng như ở nước ta luôn vận động, phát triển với những nội dung, nội hàm mới, nhất là về ý thức tộc người, quyền và nghĩa vụ của các tộc người, quan hệ dân tộc trong cộng đồng quốc gia đa dân tộc, phong phú về tôn giáo, tín ngưỡng; trong đó có những vấn đề tiềm ẩn nguy cơ phức tạp ở một số tộc người, tại một số địa bàn, có thể tác động tới tình hình an ninh, chính trị, mục tiêu phát triển kinh tế- xã hội, hội nhập quốc tế của đất nước.

Hội thảo Dân tộc học Quốc gia năm 2024 nhằm tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển lý luận và thực tiễn về tộc người, trong xây dựng và thực hiện chính sách dân tộc, chiến lược đại đoàn kết toàn dân tộc và xây dựng cộng đồng quốc gia- dân tộc Việt Nam. Ban Tổ chức Hội thảo đã nhận được gần 130 bài tham luận của đại diện một số cơ quan quản lý nhà nước ở Trung ương, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học, người hoạt động thực tiễn.

Hội thảo Dân tộc học Quốc gia thường niên năm 2024 với chủ đề “Một số vấn đề dân tộc trong phát triển kinh tế- xã hội và đảm bảo an ninh, chính trị ở nước ta hiện nay”.

Các báo cáo đã góp phần nhận diện thực trạng cùng một số vấn đề dân tộc ở nước ta hiện nay, nhất là ở vùng dân tộc thiểu số, vùng biên giới, ven biển và hải đảo; đánh giá ảnh hưởng của các vấn đề dân tộc; phân tích làm rõ các yếu tố tác động và dự báo những xu hướng của các vấn đề dân tộc trong phát triển kinh tế- xã hội và bảo đảm an ninh, chính trị ở nước ta.

Tại hội thảo, có 05 tham luận của các diễn giả (TS. Trần Hồng Thu, TS. Nguyễn Công Thảo, TS. Bùi Thị Bích Lan, Viện Dân tộc học; PGS.TS. Nguyễn Văn Sửu, Trường Đại học KHXH&NV; PGS.TS. Nguyễn Thanh Xuân, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) đã trình bày các nội dung về phát triển sinh kế tộc người ở vùng biên giới Việt Nam- Lào tại tỉnh Quảng Nam, một số vấn đề đặt ra và khuyến nghị chính sách; hạn chế của một số chính sách phòng, chống thiên tai ở vùng dân tộc thiểu số nước ta; Mạng xã hội, tộc người ở Việt Nam và nhân học; Tôn giáo ở vùng dân tộc thiểu số- một số vấn đề cần quan tâm; định hình trang phục đặc trưng của dân tộc Chứt, hành trình và cách tiếp cận.

Các báo cáo đã góp phần nhận diện thực trạng cùng một số vấn đề dân tộc ở nước ta hiện nay, nhất là ở vùng dân tộc thiểu số, vùng biên giới, ven biển và hải đảo; đánh giá ảnh hưởng của các vấn đề dân tộc; phân tích làm rõ các yếu tố tác động và dự báo những xu hướng của các vấn đề dân tộc trong phát triển kinh tế- xã hội và bảo đảm an ninh, chính trị ở nước ta.

Khuyến nghị các chính sách phát triển kinh tế khu vực biên giới tỉnh Quảng Nam, TS. Trần Hồng Thu nhấn mạnh vào một số vấn đề như xây dựng chiến lược phát triển riêng cho vùng biên giới, tận dụng điều kiện tự nhiên và văn hóa đặc thù để nâng cao đời sống cư dân. Đổi mới chính sách CT1719, tập trung vào các nội dung quyết định, trao quyền cho địa phương xác định mức hỗ trợ và lựa chọn đối tượng phù hợp; tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là giao thông, để kết nối vùng biên giới với các khu vực nội địa. Theo đó, có chính sách thu hút doanh nghiệp đến tổ chức sản xuất trên địa bàn, kết nối liên kết chuỗi giá trị và đẩy mạnh tiêu thụ hàng hóa của người dân… Đặc biệt, các chính sách cần phát triển dựa trên các thế mạnh của tộc người để động viên, khích lệ người dân tham gia sản xuất, thúc đẩy phát triển các chuỗi giá trị, hình thành các vùng nguyên liệu và sản xuất hàng hóa. Qua đó góp phần nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo, bảo vệ vững chắc biên giới của đất nước.

Bàn về mạng xã hội, tộc người ở Việt Nam và nhân học, PGS.TS. Nguyễn Văn Sửu nêu bật 03 quan điểm: Từ quan điểm Nhân học, kết hợp nghiên cứu mạng xã hội và tộc người ở Việt Nam mở ra một hướng khám phá mới về mối quan hệ giữa mạng xã hội và tộc người trong kỷ nguyên số; Thứ hai, trên phương diện tiếp cận nghiên cứu, song hành với các tiếp cận dân tộc học truyền thống, các tiếp cận dân tộc học mới gắn với Internet đã tạo nên một bước ngoặt trong cách tiếp cận dân tộc học nói riêng, trong nghiên cứu nhân học và các ngành khoa học xã hội và nhân văn nói chung; Thứ ba, trên phương diện ứng dụng chính sách, kết hợp phân tích mạng xã hội và tộc người để thấu hiểu thực tiễn sử dụng mạng xã hội của các cộng đồng tộc người giúp các nhà nhân học có thêm cơ hội đóng góp cho ứng dụng chính sách trong kỷ nguyên số.

Phân tích vấn đề cần quan tâm về tôn giáo ở vùng dân tộc thiểu số, PGS.TS. Nguyễn Thanh Xuân cho biết, đây là vấn đề lớn và nhạy cảm. Điều quan trọng trong nhận thức là phải cần thấy được việc người dân tộc theo tôn giáo là bình thường, nhất là trong môi trường pháp luật hiện nay. Từ đó cần thực hiện đầy đủ và đúng đắn chính sách và quy định pháp luật về dân tộc, tôn giáo.

Hội thảo nhận được nhiều ý kiến trao đổi, thảo luận của các đại biểu tham dự. Đây cũng là dịp để các nhà quản lý, các chuyên gia, nhà khoa học và những người hoạt động thực tiễn cùng trao đổi, thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả trong xây dựng, hoàn thiện chính sách dân tộc.