Trung Quốc xuất hiện hàng loạt khu nghĩa địa ô tô điện sau chính sách ưu đãi
Gần đây, hàng loạt chiếc xe ô tô điện bị bỏ không đã được phát hiện tại các bãi đất trống ở vùng ven thành phố Hàng Châu. Tình trạng tương tự cũng đang xảy ra ở một số đô thị khác của Trung Quốc, khi các bãi đất hoang hóa thành nơi tập kết cho hàng ngàn ô tô điện bị vứt bỏ. Hiện tại, các cơ quan chức năng vẫn chưa có phương án xử lý số lượng lớn phương tiện bị bỏ hoang này.
Sự việc các khu nghĩa địa ô tô điện hiện nay khiến nhiều người liên tưởng đến cú sốc của ngành xe đạp chia sẻ Trung Quốc cách đây vài năm. Năm 2018, hàng ngàn chiếc xe đạp công cộng đã bị bỏ ngoài trời sau khi các startup xe đạp chia sẻ lớn ở Trung Quốc liên tiếp phá sản. Điều này cảnh báo về rủi ro khi các chính sách khuyến khích sử dụng công nghệ mới không đi kèm tầm nhìn dài hạn.
Số lượng xe ô tô bị bỏ quên được cho là của các hãng sản xuất công nghệ thất bại trong việc sản xuất hoặc bị đào thải khỏi quy trình sản xuất do không còn phù hợp với thời đại. Khoảng mười năm trước, với việc nhận trợ cấp từ chính phủ, hàng trăm nhà sản xuất ô tô trên khắp Trung Quốc đã mở rộ lĩnh vực sản xuất ô tô điện. Họ đã sản xuất ra một lượng lớn xe điện trong giai đoạn ban đầu để bắt kịp xu hướng thị trường lúc đó.
Ban đầu, những sản phẩm này chỉ có thể di chuyển khoảng 100 km sau mỗi lần sạc. Những chiếc xe chủ yếu được các doanh nghiệp dịch vụ mua về để phục vụ mục đích thương mại. Mục tiêu kiểm soát hậu quả biến đổi khí hậu đã đặt nền móng cho sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp ô tô điện tại Trung Quốc. Quốc gia này hiện đang dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực xe ô tô xanh, chiếm tới 60% tổng số lượng xe ô tô điện trên thế giới.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng đã gây ra nhiều vấn đề tiêu cực. Nhiều công ty tiên phong trong ngành đã biến mất. Hiện nay, chỉ còn khoảng 100 hãng sản xuất ô tô điện tại Trung Quốc, giảm mạnh so với con số 500 vào năm 2019. Hiện tượng nghĩa địa xe điện trở thành hậu quả tất yếu của quá trình phát triển nhanh chóng đó. Việc loại bỏ số lượng lớn xe bỏ hoang không chỉ tốn thời gian mà còn gây thiệt hại đáng kể cho môi trường. Ngoài ra, tình trạng "nghĩa địa xe điện" ngày càng xuất hiện cũng ảnh hưởng đến mỹ quan đô thị.
Việc xử lý pin điện sau khi hết hạn sử dụng cũng là một vấn đề lớn trong ngành công nghiệp ô tô cũng như các lĩnh vực liên quan. Hệ thống pin lithium trên các ô tô điện chứa hàng ngàn tế bào Li-ion hoạt động cùng nhau, tương đương với hàng tỷ viên pin nhỏ. Do đó, trong vòng 10 năm tới, sẽ có hàng tỷ pin Lithium hết hạn sử dụng.
Trước khi Tesla gia nhập và bắt đầu sản xuất ô tô điện tại nhà máy Thượng Hải vào đầu năm 2020, phần lớn xe điện sản xuất tại Trung Quốc đều là xe nhỏ và chất lượng thấp. Những sản phẩm này chỉ phù hợp với một phần nhỏ thị trường và phần lớn người tiêu dùng vẫn tìm đến xe động cơ đốt trong, với ngoại hình bắt mắt và khả năng vận hành ổn định.
Vào cuối những năm 2000, chính phủ Trung Quốc đã bắt đầu áp dụng các chính sách hỗ trợ, cung cấp trợ cấp lên đến 60.000 nhân dân tệ (8.400 USD) cho mỗi phương tiện và thiết lập hệ thống pháp lý nghiêm ngặt đối với quyền sở hữu ô tô chạy bằng xăng ở một số thành phố lớn.
Các hãng sản xuất nhận thấy tiềm năng và tiến hành đầu tư vào các công ty khởi nghiệp gọi xe, từ đó thúc đẩy sản xuất và phân phối xe điện.
Tuy nhiên, không phải thương hiệu nào cũng đủ sức chống lại sự dấy lên mạnh mẽ của ngành sản xuất xe điện. Các thương hiệu như Panda (được hỗ trợ bởi Lifan) và chính Lifan đã đệ đơn xin phá sản vào năm 2020. Sau đó, Panda đã bị hãng Geely mua lại. Một thương hiệu khác, Maple, là liên doanh giữa Geely và Lifan, cũng đã dừng hoạt động vào năm 2022.
Trong giai đoạn giữa những năm 2010, Trung Quốc đã tăng cường thúc đẩy sử dụng xe điện thông qua việc thiết lập hệ thống tích lũy thưởng cho các hãng sản xuất ô tô điện và áp dụng mức phạt đối với việc sản xuất xe tiêu thụ quá nhiều nhiên liệu xăng.
Một số hãng đã bắt đầu làm giả lập dữ liệu về sản xuất xe điện để đánh lừa. Họ thậm chí sản xuất các khung gầm không có pin hoặc xe với chất lượng pin không đạt tiêu chuẩn. Báo People's Daily đã ước tính vào năm 2016 rằng có hàng chục công ty đã giả mạo để nhận hơn 1,3 tỷ USD tiền trợ cấp.
Chính quyền Bắc Kinh đã bắt đầu thu hẹp chương trình hỗ trợ mua xe điện trên toàn quốc từ năm 2019. Nhiều công ty gọi xe không kịp thích nghi với sự thay đổi này và buộc phải rút khỏi ngành công nghiệp.
Được biết, nhiếp ảnh gia Wu Guoyong tại Thâm Quyến là một trong những người đầu tiên ở Trung Quốc ghi lại hình ảnh của các khu nghĩa địa xe vào năm 2018. Anh cho rằng tình trạng xe bỏ quên như vậy là kết quả của việc chủ nghĩa tư bản không được kiểm soát chặt chẽ. Sự lãng phí tài nguyên và tác động tiêu cực đối với môi trường sẽ tạo ra những hậu quả không thể lường trước, gây tổn hại nặng nề trong tương lai.
Vấn đề trục lợi từ chính sách xe điện là một khía cạnh quan trọng cần nhìn nhận rõ của sự phát triển ngành công nghiệp ô tô điện, đặc biệt tại các quốc gia có chính sách khuyến khích sử dụng xe điện để giảm khí nhà kính và ô nhiễm không khí. Trong trường hợp Trung Quốc và một số quốc gia khác, việc hỗ trợ tài chính và các chính sách khác đã dẫn đến một số vấn đề liên quan đến trục lợi và lợi dụng hệ thống để có lợi ích cá nhân hoặc tăng doanh số kinh doanh.
Giả mạo và lạm dụng: Một số công ty đã lợi dụng hệ thống trợ cấp và ưu đãi của chính phủ bằng cách giả mạo dữ liệu về sản xuất và tiêu thụ xe điện. Điều này có thể bao gồm tạo ra các báo cáo không chính xác về số lượng xe điện đã sản xuất hoặc bán ra để nhận được trợ cấp hoặc khuyến mãi lớn hơn.
Sản xuất không đạt chất lượng tiêu chuẩn: Một số công ty có thể sản xuất các xe điện không đạt tiêu chuẩn về chất lượng, hiệu suất và an toàn. Tuy nhiên, để nhận trợ cấp và ưu đãi từ chính phủ, họ cố gắng giả mạo thông tin và thậm chí sử dụng các linh kiện kém chất lượng để tiết kiệm chi phí sản xuất.
Sự lãng phí và nghĩa địa xe điện: Trong một số trường hợp, do sự tập trung vào sản xuất nhanh chóng và quá mức của xe điện để đáp ứng các chỉ tiêu chính sách và trợ cấp, đã dẫn đến tình trạng "nghĩa địa xe điện". Các xe bị bỏ rơi và không được quản lý cẩn thận sau khi không còn sử dụng, gây ra lãng phí tài nguyên và tác động tiêu cực đến môi trường.
Sự thất bại trong quản lý và kiểm soát: Một số chính phủ hoặc tổ chức quản lý không kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện chính sách và ưu đãi. Điều này dẫn đến việc mất kiểm soát về số lượng xe điện được sản xuất và tiêu thụ, dẫn đến sự lạm phát và trục lợi.
Chạy theo thị trường và lợi ích tư nhân: Trong một số trường hợp, các doanh nghiệp có thể chạy theo thị trường và tạo ra nhiều sản phẩm để tận dụng cơ hội kinh doanh mà không quan tâm đến chất lượng hoặc hậu quả môi trường. Sự tập trung vào lợi nhuận tư nhân có thể khiến các công ty quên đi trách nhiệm xã hội và môi trường.