Nhằm nâng cao vai trò của cộng đồng trong bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Đền Đồng Nhân (Lễ hội Đền Hai Bà Trưng), phường Đồng Nhân và phường Bạch Đằng, mới đây Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội và UBND quận Hai Bà Trưng đã tổ chức Tọa đàm với sự tham gia của nhiều nhà khoa học, nghiên cứu.
Giám đốc Sở VHTT Đỗ Đình Hồng phát biểu tại Tọa đàm.
Quận Hai Bà Trưng hiện có 51 di tích trong danh mục kiểm kê, trong đó có 35 di tích xếp hạng gắn liền với các di tích là các sinh hoạt văn hóa phi vật thể, các lễ hội. Lễ hội đền Đồng Nhân, quận Hai Bà Trưng là một trong những lễ hội đặc sắc của kinh thành Thăng Long xưa và người dân Hà Nội ngày nay.
Lễ hội không chỉ thu hút hàng ngàn người tham gia mà đây còn là dịp phát huy truyền thống yêu nước, là động lực để khích lệ mọi người hăng say hơn nữa trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những nghi lễ, nghi thức, trò chơi, trò diễn dân gian, truyền thống thực hành trong lễ hội không chỉ tạo nên không khí vui tươi lành mạnh, một món ăn tinh thần trong cộng đồng mà còn tạo nên sự gắn kết, hòa hợp giữa các cá nhân trong cộng đồng.
Phát biểu đề dẫn Tọa đàm, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Đỗ Đình Hồng cho biết, Thủ đô ngàn năm văn hiến, là nơi hội tụ kho tàng di sản văn hóa phong phú với 1.793 di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê và phân loại theo 6 loại hình. Lễ hội truyền thống là 1 trong 6 loại hình di sản văn hóa phi vật thể chiếm tỷ lệ 67% di sản văn hóa phi vật thể đã dược nhận diện kiểm kê trên địa bàn. Lễ hội truyền thống là một phần không thể thiếu, gắn bó chặt chẽ với cuộc sống của cộng đồng từ lâu đời. Bên cạnh đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng thì lễ hội còn có vai trò quant rọng trong giáo dục truyền thống văn hóa – lịch sử, uống nước nhớ nguồn.
Theo Công ước về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể 2003 và Luật Di sản văn hóa 2024, cộng đồng đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra, bảo tồn, duy trì và tái tạo di sản văn hóa phi vật thể từ đó làm giàu thêm sự đa dạng văn hóa và tính sáng tạo của con người. Lễ hội truyền thống là hoạt động sinh hoạt tinh thần của cộng đồng với vai trò chủ thể là cộng đồng dân cư địa phương. Sức mạnh của cộng đồng được hội tụ qua các nghi thức hành lễ... Vì vậy, trong bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa nói chung và di sản văn hóa phi vật thể nói riêng, luôn ưu tiên quyền quyết định của cộng đồng chủ thể vì sự tồn tại, thực hành lâu dài, liên tục của di sản, phù hợp với ý nghĩa và chức năng của di sản, phù hợp với pháp luật về di sản văn hóa của Việt Nam và văn kiện quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Các ý kiến tại Tọa đàm là cơ sở quan trọng để Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, UBND quận Hai Bà Trưng và cộng đồng chủ thể xây dựng và đề xuất các chính sách về bảo vệ và phát huy giá trị lễ hội truyền thống khu vực nội thành nói chung và di sản văn hóa phi vật thể lễ hội đền Đồng Nhân nói riêng. “Ngành văn hóa Thủ đô mong muốn, giá trị đặc trưng của Lễ hội đền Đồng Nhân có thể lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng dân cư không chỉ trên địa bàn Thành phố mà còn được đông đảo bạn bè quốc tế biết đến”, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Đỗ Đình Hồng nói.
Các đại biểu tham dự tọa đàm.
Trên địa bàn Hà Nội có 3 đền thờ nổi tiếng thời hai nữ anh hùng dân tộc là đền Đồng Nhân, đền Hai Bà Trưng ở Mê Linh và đền Hát Môn. Nét đặc trưng là ở 3 ngôi đền này hàng năm đều có tổ chức lễ hội lớn có tính liên vùng. Tạo sự gắn kết sinh hoạt văn hoá tiêu biểu của cả 3 ngôi đền nói trên là điều cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Vì vậy, theo các nhà nghiên cứu, Hà Nội cần nghiên cứu xây dựng dự án bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội ở đền thờ Hai Bà Trưng nhằm tạo ra hệ sinh thái du lịch di sản với các sản phẩm du lịch đặc sắc không bị trùng lặp cho cả 3 lễ hội lớn nói trên.
PGS.TS Đặng Văn Bài - Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản văn hoá quốc gia cho biết, Lễ hội đền Đồng Nhân có chủ thể văn hóa là cộng đồng cư dân làng Đồng Nhân. Qua thời gian, lễ hội vẫn giữ được tục kết chạ, giao hiếu - một phong tục đẹp, góp phần tăng cường tình đoàn kết, cố kết cộng đồng làng có di tích thờ Hai Bà Trưng.
Các nhà khoa học, chuyên gia tại tọa đàm cũng nhấn mạnh vai trò của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội đền Đồng Nhân. Việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản không chỉ ở cộng đồng dân cư sinh sống lâu năm tại địa phương mà còn cần sự tham gia cả những người trẻ tuổi.
Với vẻ đẹp huyền thoại và ý nghĩa lịch sử, đền Đồng Nhân cùng với di sản văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể chứa đựng trong nó không chỉ là một di sản văn hóa vô giá mà còn trở thành biểu tượng soi đường cho hậu thế tìm về cội nguồn, tỏ lòng tri ân Hai Bà Trưng - hai bậc nữ anh hùng kiệt xuất. Chính vì vậy, các nhà khoa học, nhà chuyên môn nhận định hoàn toàn xứng đáng để được ghi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Theo Phó Chủ tịch UBND quận Hai Bà Trưng Nguyễn Thị Thu Hiền, với 51 di tích trong danh mục kiểm kê, trong đó có 35 di tích xếp hạng, Quận Hài Bà Trưng đã hoàn thành việc số hóa công tác quản lý di tích thông qua trang thông tin điện tử “360° di tích lịch sử – văn hóa quận Hai Bà Trưng” và đang đề xuất công nhận Đền – Chùa – Đình Hai Bà Trưng là điểm du lịch cấp thành phố.
