Hình ảnh 3D mô phỏng cá tiktaalik đã tuyệt chủng - Ảnh: SHUTTERSTOCK

Có một số loài cá có thể sử dụng vây để đi bộ trên mặt đất, một số đi một chiều và một số khác đi dọc theo đáy đại dương. Tuy nhiên, hiện tại chỉ phát hiện hơn 10 loài trong hơn 30.000 loài cá có thể "đi bộ", theo trang The Conversation.

Một ví dụ là cá Sarcopterygians, hay còn gọi là cá vây thùy, có khả năng di chuyển trên cạn giống như người. Chúng có vây được hỗ trợ bằng xương và các thùy cơ cho phép chúng di chuyển trên cạn. Tuy chưa biết rõ về tổ tiên của loài này, nhưng có lẽ chúng có xuất phát từ loài cá vây tay, một loài hóa thạch sống được tìm thấy ở Tây Ấn Độ Dương và Indonesia.

Có nhiều loài cá khác nhau đã tiến hóa để sử dụng vây để di chuyển trên mặt đất. Ví dụ, cá thòi lòi và cá da trơn đã phát triển khả năng này để thoát khỏi những kẻ săn mồi, tìm thức ăn và tương tác với các cá thể khác.

Một nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra rằng có 4 loài cá mập đang tiến hóa khả năng đi bộ trên mặt đất bằng cách sử dụng vây như 4 chiếc chân. Dù vẫn sống chủ yếu dưới nước, nhưng đôi khi chúng lội giữa rặng san hô hoặc trèo lên mặt đất để di chuyển giữa các vũng nước.

Nhóm nghiên cứu đã tìm hiểu gen nào hoạt động trong các dây thần kinh kiểm soát cơ tứ chi ở cá đuối nhỏ, một loài cá sụn có họ hàng với cá đuối và cá mập và cũng có khả năng đi bộ dưới nước bằng vây. Họ đã phát hiện ra các kiểu biểu hiện gen tương tự trong các dây thần kinh vận động giúp các cơ này hoạt động.

Tuy cá đã trải qua nhiều con đường tiến hóa khác nhau, nhưng nghiên cứu này đã chỉ ra rằng chúng có một cơ chế di truyền chung giúp chúng phát triển khả năng đi bộ bằng vây trên mặt đất.