Tân sinh viên làm thủ tục nhập học tại Trường đại học Công nghiệp TP.HCM. Đây là một trong trường có rất ít khoản thu ngoài học phí. Ảnh: DUYÊN PHAN

Mới đây, việc Phó Thủ Tướng Trần Hồng Hà yêu cầu sửa đổi Nghị Định 81, hướng tới không tăng học phí trong năm học 2023-2024 ở tất cả các cấp học, đã tạo ra một tâm điểm. Nhưng vấn đề đặt ra là: những khoản thu này thật sự có tên gọi nào phù hợp khi cuối cùng, tiền vẫn được thu từ túi của sinh viên và gia đình họ?

Có thể cho rằng học phí theo quy định vẫn chưa đủ để đảm bảo chi phí hoạt động, dẫn đến việc các trường phải tìm kiếm các khoản thu bổ sung khó hiểu như vậy?

Ví dụ, Trường Đại Học Ngân Hàng TP.HCM đã đòi hỏi ngoài học phí, sinh viên còn phải đóng gần 4 triệu đồng cho thẻ sinh viên tích hợp thẻ ngân hàng và thẻ thư viện, giấy xác nhận sinh viên, giáo trình và tài liệu số do nhà trường biên soạn, cũng như phí băng thông truy cập thông tin trực tuyến và wifi học tập.

Tương tự, Trường Đại Học Giao Thông Vận Tải TP.HCM cũng có các khoản thu như tin nhắn SMS, thư viện số, hệ thống quét trùng lặp, bảo hiểm tai nạn, học phí cho hoạt động chính trị đầu khóa... Tình hình tại hai trường này không phải là một ngoại lệ.

Trong thực tế, học phí không phải là nguồn tài chính chính duy nhất của các trường, nhưng nó chiếm một phần lớn từ 50% đến 90%. Trong khi các chính sách về học phí (Nghị Định 60 và Nghị Định 81) vẫn chưa thể thực thi.

Với việc nguồn lực cho cơ sở giáo dục đại học không tăng trong suốt ba năm qua, các trường tự quản không còn nhận nguồn hỗ trợ ngân sách từ Nhà nước và không còn chi thường xuyên, việc tăng học phí để bù đắp các khoản thiếu thu là không thể tránh khỏi. Vì vậy, việc tăng học phí trở thành mục tiêu mà các trường khát khao để duy trì hoạt động đào tạo.

Theo lãnh đạo các trường, học phí mà sinh viên đóng chưa phải là toàn bộ chi phí đào tạo, mà chỉ là một phần lớn. Còn phần còn lại, phải thu từ các nguồn khác. Vì vậy, các trường đối diện với nhiều khó khăn và thách thức, đặc biệt là các trường tự quản, khi trong hoàn cảnh nhiều năm qua, học phí không tăng.

Lý do tại sao có những khoản thu kỳ quặc đã được làm rõ. Dù khoản thu có tên gọi nào, học phí hay các khoản thu kỳ quặc, thực tế vẫn là chúng đều đã xuất phát từ tiền trong túi của học sinh và gia đình để họ tiếp tục học tập.

Sẽ là một tin vui cho học sinh và gia đình nếu không có sự gia tăng học phí và cùng lúc, không xuất hiện thêm hoặc giảm đi các khoản thu kỳ quặc. Vì thế, khi nói đến việc không tăng học phí và những khoản thu kỳ quặc, nhiều người thường so sánh với học phí tại các trường đại học nước ngoài tại Việt Nam, nhận thấy rằng mức học phí có vẻ cao nhưng chỉ có một khoản, trong khi ở đây có nhiều khoản thu nhỏ.

Vấn đề thực tế là "có thực mới vực được đạo". Các trường đã cố gắng xoay sở, dù việc này thường gây khó khăn cho học sinh. Nhưng khi không còn lựa chọn, các khoản thu kỳ quặc, không minh bạch lại xuất hiện, gây sự khó chịu vì học sinh không chỉ phải đóng học phí mà còn phải đối mặt với nhiều khoản thu khác.

Trách nhiệm thuộc về trường hay có một ngày nào đó chúng ta phải có một hướng dẫn rõ ràng, đưa các khoản thu kỳ quặc vào học phí để có thể gọi đúng tên?