Diện mạo TP. Hồ Chí Minh năm 2050 sẽ như thế nào?

Bài viết của Giáo sư Nguyễn Quang Trung, đồng lãnh đạo Trung tâm nghiên cứu Thành phố thông minh và bền vững châu Á-Thái Bình Dương - Đại học RMIT Việt Nam, sẽ giúp chúng ta hình dung tiến trình hiện tại, tầm nhìn tương lai và các cải cách cần thiết để bảo đảm quá trình chuyển đổi đô thị thông minh, bền vững của TP. Hồ Chí Minh từ nay đến năm 2050.

Trước mắt, Thành phố sẽ đứng trước rất nhiều thử thách, “TP. Hồ Chí Minh là đầu tàu đô thị thông minh của Việt Nam và có thể giữ vai trò trung tâm ở ASEAN trong tương lai”, Giáo sư Trung nhận định: “Dù đã có nền tảng quan trọng, thành phố vẫn đối mặt với hiện trạng đô thị hóa thiếu kiểm soát, biến đổi khí hậu nhanh chóng và sự phân tán trong quản trị.”

Giáo sư Nguyễn Quang Trung (Hình: RMIT)

Kế hoạch phát triển thành phố thông minh và Chiến lược Chuyển đổi số quốc gia đã thúc đẩy nhiều bước tiến, như trung tâm giám sát đô thị, trung tâm chuyển đổi số, và nhiều tiến bộ về hạ tầng.

Việt Nam hiện xếp thứ 19 toàn cầu về internet di động, thứ 35 về băng thông cố định, tuy nhiên việc triển khai còn thiếu đồng bộ. Các dự án như Saigon Sports City và Thủ Thiêm Eco Smart City cho thấy tiềm năng nhưng vẫn vướng nhiều rào cản từ tài chính cho đến pháp lý.

Dù đã có tiến bộ trong chuyển đổi số, thành phố vẫn đối mặt với thách thức về quản trị, khả năng thích ứng và mức độ tham gia của người dân. Theo CIMI 2025, TP. Hồ Chí Minh xếp hạng 132 trên 183 thành phố toàn cầu, với điểm thấp về quy hoạch (166), môi trường (162) và giao thông (130).

Với hơn 14 triệu dân hiện nay và khoảng 66% diện tích (tính theo ranh giới trước sáp nhập) có nguy cơ ngập vào năm 2050, thành phố cần một chiến lược quy hoạch toàn diện, bao trùm, thích ứng, dựa vào dữ liệu, để cùng hệ thống quản trị thông minh và sự tin tưởng của người dân vào tương lai chung.

Tầm nhìn 2050: Đến năm 2050, TP. Hồ Chí Minh hướng tới trở thành trung tâm tài chính, công nghệ và đổi mới sáng tạo của Việt Nam, có sức ảnh hưởng lớn trong khu vực. Việc hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu đã hình thành một đại đô thị thuộc nhóm lớn nhất Đông Nam Á.

Đến năm 2050, TP. Hồ Chí Minh sẽ vươn lên trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo của khu vực (Hình: Pexels)

TP. Hồ Chí Minh kỳ vọng tái cấu trúc không gian đô thị theo mô hình TOD gắn kết giao thông công cộng. Đến 2035, thành phố đặt mục tiêu phát triển khoảng 355km đường sắt đô thị, kết nối trung tâm với các đô thị vệ tinh. Lấy cảm hứng từ Tokyo và Seoul, thành phố hướng đến các khu đô thị mật độ cao, thân thiện với người đi bộ và phân khu chức năng rõ ràng. Đầu tư công nghệ cũng tăng tốc, với mạng 5G và AI ứng dụng trong giao thông, dịch vụ công.

Theo Chiến lược chính phủ số, Việt Nam đặt mục tiêu vào top 30 chính phủ điện tử toàn cầu vào 2030, với TP. Hồ Chí Minh tiên phong về dịch vụ số, đào tạo nhân lực và quản trị dữ liệu.

Trên hành trình vươn tầm khu vực này, TP. Hồ Chí Minh đang học hỏi từ các hình mẫu như Singapore, Seoul và Thâm Quyến, nơi công nghệ gắn liền với nhu cầu người dân. Giáo sư Trung nhấn mạnh rằng: tương lai không nằm ở việc chạy theo công nghệ hay các áp đặt tùy tiện mà ở việc đồng kiến tạo nên những đô thị phục vụ hiệu quả và công bằng cho tất cả mọi người.

“Và tương lai còn được định hình bởi năng lực lãnh đạo, tư duy thiết kế và nhân tài.” Để đạt tầm nhìn 2050, TP. Hồ Chí Minh cần hành động quyết liệt, ưu tiên giao thông công cộng, nền tảng số và nhân lực số. AI, dữ liệu và hạ tầng số là thiết yếu cho đô thị, nhưng hạ tầng thôi là chưa đủ. “Chuyển đổi thực sự đòi hỏi đổi mới mạnh mẽ hơn trong tư duy lãnh đạo, tư duy thiết kế và thu hút nhân tài”, Giáo sư Trung nhấn mạnh.

Từ các mô hình hợp tác công tư đến chiến lược số bao trùm, tương lai TP. Hồ Chí Minh phụ thuộc vào khả năng cải cách hệ thống, trao quyền cho cộng đồng và kiến tạo bằng sự thấu cảm chứ không chỉ bằng các mã lệnh. (Hình: Pexels)

Tính bao trùm cần được đặt ra ngay từ đầu, và TP. Hồ Chí Minh có thể học hỏi Barcelona và Seoul để thí điểm mô hình “đồng kiến tạo”, mở rộng nền tảng số như UDI Maps và My Parking ra vùng ngoại thành. Khi kỹ năng số trong lực lượng lao động Việt Nam vẫn còn phân bố chưa đồng đều, phổ cập năng lực số là điều kiện tiên quyết để đảm bảo công bằng trong tiếp cận tương lai số.

TP. Hồ Chí Minh cũng cần có giải pháp thúc đẩy hợp tác công tư để thu hút nguồn lực phát triển giao thông đô thị. Để thu hút nguồn lực, thành phố cần chính sách phù hợp như sandbox công nghệ, quỹ đổi mới và thủ tục tinh gọn. Hợp tác quốc tế như với JICA, Mạng lưới Thành phố Thông minh ASEAN hay UN-Habitat, để tạo thêm động lực. Các đơn vị nghiên cứu có thể hỗ trợ bằng phòng lab số, đối thoại chính sách và đào tạo, giúp thử nghiệm sáng kiến và nhân rộng mô hình hiệu quả.

Cũng theo Giáo sư Trung, chuyển đổi đô thị là cơ hội tái định hình một siêu đô thị ở châu Á – nơi mọi người đều có cơ hội vươn lên. “Thành phố tương lai không chỉ mở rộng về quy mô, mà còn sâu sắc hơn về ý nghĩa: nơi công nhân và doanh nhân công nghệ sống cạnh nhau, không gian công cộng thúc đẩy kết nối, và người trẻ cảm thấy mình thuộc về – không chỉ với nền kinh tế, mà với chính câu chuyện của thành phố của họ”.

* Hành trình đến 2050 là chuỗi bài bình luận chuyên gia do Đại học RMIT Việt Nam thực hiện, nhằm khám phá những chuyển dịch mang tính bước ngoặt của Việt Nam trong 25 năm tới.