Các dự án sản xuất chế biến dăm, viên nén gỗ đang được cấp phép chủ trương đầu tư tràn lan khiến thị trường nguyên liệu gỗ khan hiếm.

Trước đây, tỉnh đã ban hành quy hoạch phát triển công nghiệp chế biến dăm gỗ với định hướng phát triển công nghệ chế biến dăm gỗ cân đối nguồn nguyên liệu và thúc đẩy các sản phẩm từ dăm gỗ. Tuy nhiên, việc cấp phép các nhà máy chế biến dăm và viên nén gỗ một cách tràn lan không tuân thủ định hướng quy hoạch đã gây ra tình trạng khan hiếm nguồn nguyên liệu gỗ.

Cụ thể khoảng 10 năm về trước, UBND tỉnh Bình Định ban hành Quyết định số 3240, ngày 31/10/2013 về việc phê duyệt Quy hoạch phát triển công nghiệp chế biến dăm gỗ trên địa bàn tỉnh Bình Định đến năm 2020, định hướng đến năm 2025, với quan điểm phát triển công nghệ chế biến dăm gỗ trên cơ sở cân đối khả năng cung cấp nguyên liệu cho công nghệ chế biến gỗ và dăm gỗ, phù hợp với Quy hoạch bảo vệ và phát triển rừng giai đoạn 2011-2020 tỉnh Bình Định, Quy hoạch công nghiệp chế biến gỗ Việt Nam đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030.

UBND tỉnh Bình Định đưa ra định hướng quy hoạch: Phát triển công nghiệp chế biến dăm gỗ theo hướng tổ chức sắp xếp lại các doanh nghiệp chế biến dăm gỗ phù hợp với quy hoạch đầu tư phát triển rừng trồng của các tổ chức và cá nhân; thâm canh tăng năng suất, đảm bảo nguồn nguyên liệu cung cấp cho các nhà máy chế biến ổn định, hiệu quả và bền vững. Tăng cường công tác thu hút đầu tư các nhà máy chế biến các sản phẩm từ dăm gỗ như: Bột giấy, ván dăm, ván ghép thanh, ván MDF, sản xuất sợi visco để tăng hiệu quả kinh tế từ trồng rừng nguyên liệu.

Phấn đấu đến sau năm 2020 hạn chế và đi đến không xuất khẩu dăm gỗ, trên cơ sở không gây tác động tiêu cực đến các nhà máy dăm hiện tại và vấn đề tiêu thụ gỗ rừng trồng. Rà soát, sắp xếp hợp lý các doanh nghiệp chế biến dăm gỗ trên địa bàn, đảm bảo sử dụng tối đa lợi thế so sánh của doanh nghiệp, đa dạng hóa sản phẩm, có phương án sử dụng hiệu quả nguồn nguyên liệu với công suất chế biến, không quy hoạch các nhà máy chế biến dăm gỗ tại các khu dân cư và ở ngoài khu, cụm công nghiệp, không quy hoạch phát triển mới nhà máy chế biến dăm gỗ.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Bình Định có 105 doanh nghiệp chế biến gỗ.

Một thành viên Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định chia sẻ với phóng viên: Định hướng quy hoạch là vậy, thế nhưng nhiều năm qua, tỉnh Bình Định vẫn cấp phép chủ trương đầu tư xây dựng các nhà máy sản xuất chế biến dăm, viên nén gỗ một cách tràn lan, khiến cho thị trường nguyên liệu gỗ rừng trồng khan hiếm. Từ đó, các doanh nghiệp chế biến dăm, viên nén gỗ phải cạnh tranh giá thu mua nguyên liệu rừng trồng của người dân, rồi tự đẩy nhau vào tình cảnh khó khăn khi tìm kiếm nguồn nguyên liệu gỗ như hiện nay.

Nếu tình trạng cung không đủ cầu tiếp tục diễn ra, giá gỗ nguyên liệu có thể tăng cao, dẫn đến một loạt hệ lụy như tranh mua, tranh bán gây bất ổn thị trường gỗ nguyên liệu, giảm độ che phủ rừng tự nhiên do phá rừng trồng, sạt lở đất, cạn kiệt nguồn nước ngầm và ô nhiễm môi trường.

Để giải quyết tình trạng này và nâng cao giá trị rừng trồng, cần thúc đẩy liên kết giữa các doanh nghiệp chế biến dăm và viên nén gỗ với người trồng rừng để trồng rừng gỗ lớn và đạt chứng chỉ quản lý rừng bền vững. Nhà nước cũng cần hỗ trợ người dân trong việc trồng rừng, cấp chứng chỉ rừng, bảo vệ rừng, đào tạo kỹ thuật trồng và chăm sóc rừng, áp dụng giá mua nguyên liệu có chứng chỉ rừng cao hơn giá thị trường không có chứng chỉ. Điều này giúp đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định cho các nhà máy chế biến gỗ, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững của ngành công nghiệp chế biến gỗ và bảo vệ môi trường rừng.

Dự báo những hệ lụy nếu cung không đủ cầu

Theo Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trả lời cử tri tại Kỳ họp thứ 11, HĐND tỉnh Bình Định khóa XIII, nhiệm kỳ 2021-2026: Toàn tỉnh Bình Định hiện có có 98.000ha rừng trồng sản xuất, mỗi năm khai thác khoảng 9.000ha, năng suất khoảng 1.200.000 tấn gỗ các loại. Tuy nhiên, sản lượng gỗ lớn cung cấp cho các nhà máy chế biến gỗ trên địa bàn tỉnh chỉ chiếm khoảng 20% sản lượng gỗ khai thác hằng năm.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 105 doanh nghiệp chế biến gỗ, nguyên liệu để mỗi năm sản xuất 300.000m3 gỗ tinh chế là 1,2 triệu m3 gỗ tròn, trong đó gỗ nhập khẩu 400.000m3, gỗ rừng trồng trong tỉnh 200.000m3, còn lại mua của các tỉnh khác. Như vậy, nguyên liệu gỗ sử dụng cho chế biến tinh của các nhà máy trên địa bàn tỉnh còn thiếu rất nhiều, trong khi đó sản lượng gỗ rừng trồng khai thác hằng năm chủ yếu phục vụ cho các nhà máy chế biến dăm và sản xuất viên nén.