Bằng cách hợp tác chặt chẽ và có chiến lược, Campuchia và Việt Nam có thể tận dụng triệt để tiềm năng của dự án kênh đào Funan Techo để đạt được lợi ích lớn và đóng góp vào sự phát triển bền vững của cả hai quốc gia.

Tăng cường giao tiếp và chia sẻ thông tin: Việc liên lạc và chia sẻ thông tin giữa Ban Thư ký MRC và chính phủ Campuchia là rất quan trọng. Việc này giúp đảm bảo rằng cả hai bên đều hiểu rõ về tiến độ, mục tiêu và yêu cầu của dự án.

Hợp tác trong nghiên cứu và phát triển, việc thành lập nhóm nghiên cứu và tiến hành nghiên cứu nội bộ là bước quan trọng để đảm bảo rằng dự án được triển khai một cách hiệu quả và bền vững. Việc này cũng giúp hai quốc gia chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, từ đó tạo ra giá trị gia tăng cho cả hai.

Tạo điều kiện thuận lợi cho giao thươngcuj the Việc phát triển kênh đào mới sẽ mở ra cơ hội mới cho việc vận chuyển hàng hóa giữa hai quốc gia. Cần tạo điều kiện thuận lợi và tiêu chuẩn phù hợp để hỗ trợ việc giao thương trên kênh đào này, từ đó thúc đẩy thương mại và phát triển kinh tế.

Tận dụng tiềm năng phát triển kinh tế vùng biên giới, việc xây dựng kênh đào này có thể tạo ra cơ hội phát triển kinh tế cho vùng biên giới giữa An Giang và Đồng Tháp. Cần có kế hoạch và chính sách phát triển cụ thể để tận dụng triệt để tiềm năng này.

Hợp tác trong quản lý và bảo vệ môi trường, việc xây dựng kênh đào có thể có ảnh hưởng đến môi trường nước và sinh thái. Việc hợp tác trong quản lý và bảo vệ môi trường là rất quan trọng để đảm bảo rằng dự án không gây hại đến môi trường và cộng đồng địa phương.

Tăng cường quan hệ đối tác thương mại, cả hai quốc gia cần tận dụng cơ hội này để tăng cường quan hệ thương mại, đặc biệt là trong lĩnh vực nông sản và hàng hóa xuất khẩu.

Minh họa vị trí tuyến giao thông thủy Funan Techo và vị trí 3 khóa âu

Thông tin cơ bản về tuyến kênh

Đồng bằng sông Mekong được tính từ Kratie đến cửa sông ven biển Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) của Việt Nam. Ngày 8/8/2023, Chính phủ Campuchia gửi thông báo đến Ban Thư ký Ủy hội sông Mekong quốc tế (MRC) về Dự án đường thủy nội địa Funan Techo theo thủ tục PNPCA (Thủ tục thông báo trước, tham vấn và thỏa thuận). Một số thông tin về tuyến kênh như sau:

- Dài x Rộng đáy x Sâu của tuyến kênh: Lk x Bđáy x Hk =180km x 50m x 4,7m;

- Có 3 âu kiểm soát mực nước và lưu lượng tuyến giao thông (La x Ba x Ha: 135m x 18m x 5,8m); Lưu lượng lớn nhất bình quân ngày qua âu là 3,6 m3/s.

Tiềm năng nguồn nước sông Mekong

Lưu vực sông Mekong có diện tích khoảng 795.000 km2, chảy qua địa phận của 6 quốc gia: Trung Quốc, Myanma, Lào, Thái Lan, Campuchia và Việt Nam với chiều dài dòng chính là 4.800 km, tổng lượng dòng chảy hàng năm vào khoảng 475 tỷ m3. Sông Mekong xếp thứ 21 trên thế giới về diện tích lưu vực, thứ 12 về chiều dài và thứ 8 về tổng lượng dòng chảy.

Lưu vực sông Mekong và đóng góp dòng chảy từ mỗi quốc gia

Theo kịch bản này báo cáo phía Campuchia cho biết lưu lượng nước chuyển từ hệ thống sông Mekong chỉ khoảng 3,6 m3/s là không đáng kể so với lưu lượng dòng chảy mùa khô về sông Hậu qua vị trí Châu Đốc.

Theo tính toán sơ bộ của Viện Khoa học thủy lợi Miền Nam, giả thiết bao gồm khoảng 50 ngàn hecta sản xuất nông nghiệp dọc theo tuyến kênh đào sử dụng nước tưới với lưu lượng bình quân 50m3/s thì tổng lượng nước chuyển vào tuyến kênh này trpng 6 tháng mùa khô khoảng 1,12 tỷ mét khối chỉ khoảng 2% so với tổng lượng nước 6 tháng mùa khô năm 2020 (năm hạn nghiêm trọng) về Đông bằng sông Cửu long (ĐBSCL) khoảng 55 tỷ mét khối; lượng nước chuyển từ sông Mekong sang nhánh Bassac trong thời gian này ước tính khoảng 0,75 tỷ mét khối và vì thể lượng nước chảy về ĐBSCL qua Châu Đốc giảm 0,37 tỷ mét khối so với mùa khô năm 2020, chiếm khoảng 5%.

Về mùa lũ, vì lý do vận hành tuyến vận tải nên chủ đầu tư dự án sẽ hạn chế chuyển lũ ra vịnh Thái Lan theo tuyến kênh đào. Tuy nhiên, do thủy thế nhỏ nếu tuyến kênh đào mở tự do thì lượng lũ kèm theo phù sa chuyển qua hướng này cũng không đáng kể. Như vậy, có thể thấy về mặt tổng lượng nước sử dụng cho tuyến kênh Funan Techo không đáng kể so với tổng lượng nước của dòng chính sông Mekong về Việt Nam.

Tuy nhiên, vấn đề có thể là ở chỗ lưu lượng lấy nước trong thời đoạn ngắn, đặc biệt trong các tuần triều cường, khi nông dân ở vùng Tứ giác Long Xuyên và Đồng Tháp Mười cùng lấy nước vào thời điểm nông dân Campuchia cũng đang lấy nước tưới thì rủi ro về cấp nước có thể xảy ra với ĐBSCL; mức độ rủi ro còn tùy thuộc tính sẵn sàng ứng phó của người nông dân phía hạ nguồn.

Cách ứng xử phù hợp

Xây dựng dự án kênh vận tải Funan Techo là hoạt động đầu tư chính đáng nhằm phát triển kinh tế - xã hội của nước bạn Campuchia. Vận hành hệ thống này sao cho không tác động đáng kể lên dòng chính sông Mekong là nghĩa vụ của Campuchia, một nước thành viên Uỷ hội Mekong quốc tế.

Vì vậy, Việt Nam và Campuchia cần hợp tác chân thành nhằm tăng cường phát triển kinh tế - xã hội cả hai nước đồng thời đảm bảo các nguyên tắc hợp tác giữa các nước thành viên trong Uỷ hội. Các tổ chuyên gia kỹ thuật hai bên cùng phối hợp với Ban thư ký MRC làm rõ những tác động không mong muốn có thể xảy ra trong tương lai và cùng nhau “ràng buộc” các giải pháp giảm thiểu rủi ro.

ĐBSCL cần đẩy mạnh các hoạt động phát triển theo hướng bền vững như đã được xác định bởi nghị nguyết 120/NQ-CP cũng như định hướng chiến lược trong Quy hoạch vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn 2050 đã được công bố trong đó các hoạt động sản xuất nông nghiệp theo hướng kinh tế nông nghiệp xanh, thích nghi, giảm mức sử dụng nước tưới, giảm phát thải khí nhà kính; tăng cường hiệu quả sản xuất nông nghiệp thay vì gia tăng sản lượng thuần.

Hệ thống kênh rạch chằng chịt ở ĐBSCL cần được nhà nước đầu tư nạo vét tăng cường năng lực cấp nước, thoát nước và trữ nước. Các hệ thống công trình thủy lợi hiện có cần được củng cố, hoàn thiện và xây dựng các hệ thống thủy lợi quy mới nhằm kiểm soát ước ở quy mô tiểu vùng linh hoạt, chi phí hợp lý.

Việt Nam và Campuchia có thể trao đổi, hợp tác để thỏa thuận lịch sử dụng nước thời đoạn cho nông nghiệp (liên quan đến lịch canh tác) không trùng nhau để giảm thiểu rủi ro vế mặt cấp nước, đặc biệt trong các tuần triều cường. Dịch vụ logistic cho hàng hóa xuất/ nhập khẩu qua cửa ngõ Cái Mép hoặc Cát Lái cần được cải thiện cả về chất lượng phục vụ cũng như chi phí hợp lý cũng sẽ là lý do giữ chân các nhà xuất nhập khẩu Campuchia truyền thống.

Đây là một cơ hội lớn cho cả Campuchia và Việt Nam trong việc tăng cường hợp tác kinh tế và phát triển cơ sở hạ tầng giao thông. Dự án kênh đào Funan Techo không chỉ tạo ra một tuyến đường thủy quan trọng, mà còn mở ra cơ hội mới cho hai quốc gia trong nhiều lĩnh vực khác nhau, từ thương mại đến du lịch và phát triển đô thị.

Tuy nhiên, cần phải xem xét kỹ lưỡng các khía cạnh như bảo vệ môi trường, ảnh hưởng đến cộng đồng địa phương và quản lý tài nguyên nước. Đảm bảo rằng dự án được triển khai một cách bền vững và có lợi cho tất cả các bên là điều rất quan trọng.

Hơn nữa, việc tận dụng cơ hội này để tăng cường quan hệ đối tác thương mại giữa hai quốc gia là một mục tiêu quan trọng. Việc hợp tác chặt chẽ trong việc xây dựng và quản lý kênh đào này sẽ mang lại lợi ích lớn cho cả hai bên, từ việc giảm chi phí logistics đến việc mở rộng thị trường và tăng cường hợp tác kinh tế.

Có thể nhận định sớm, vấn đề này cần được tiếp cận một cách toàn diện và chiến lược để đảm bảo rằng các lợi ích được tận dụng một cách tối đa và rằng dự án có thể đóng góp vào sự phát triển bền vững của cả hai quốc gia.