Sự thật bất ngờ về hiện tượng cá chết hàng loạt ở Hồ Tây

Liên quan đến Dự án thí điểm làm sạch một góc Hồ Tây bằng Công nghệ Nano - Bioreactor nay gọi là Công nghệ Bio - Nano Nhật Bản, đến nay Dự án đã chính thức kết thúc toàn bộ cả giai đoạn duy trì để kiểm chứng khả năng không bị tái ô nhiễm.

Theo kết quả phân tích của cơ quan đánh giá độc lập, Dự án đã chứng minh thành công chất lượng nước trong khu thí điểm đạt Quy chuẩn quốc gia về chất lượng nước mặt (QCVN 08-MT:2015/BTNMT), không bị tái ô nhiễm, mùi hôi tanh giảm, tầng bùn đáy và các khí độc như H2S, NH3, CH4 bị phân hủy mạnh, mật độ tảo giảm không còn tình trạng phú dưỡng.

Đặc biệt, cá trong khu quây thí điểm sống khỏe mạnh, không bị chết, khác biệt hoàn toàn với tình trạng cá chết, nước bị ô nhiễm ở bên ngoài khu quây tại Hồ Tây thời gian qua.

Hiện trạng Hồ Tây sau khi kết thúc Dự án thí điểm xử lý một góc Hồ Tây (29/12).

Hồ Tây không chỉ là "lá phổi xanh" điều hòa không khí ở Thủ đô mà còn là một danh lam thắng cảnh mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử của Thủ đô và đất nước. Bên cạnh đó, Hồ Tây còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết mực nước mưa, chống úng ngập cho khu vực.

Liên tiếp những năm gần đây, Hồ Tây xảy ra tình trạng cá chết hàng loạt, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, làm ảnh hưởng đến cảnh quan và cuộc sống của người dân. Vì vậy, việc bảo vệ cảnh quan, xử lý nước Hồ Tây đòi hỏi sự thống nhất, trách nhiệm của các cơ quan quản lý, ngành chức năng liên quan.

Trước tình trạng ô nhiễm của Hồ Tây, lãnh đạo Thành phố qua nhiều thời kỳ đã vào cuộc hết sức quyết liệt như thực hiện các dự án nạo vét bùn, tuy nhiên tình trạng cá chết tại Hồ Tây vẫn tái diễn, đặc biệt là kéo dài nhiều tháng qua kể từ tháng 9/2022.

Bảng tổng hợp các Dự án nạo vét bùn Hồ Tây (Giai đoạn 2012~2019) Nguồn: Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án nạo vét bùn Hồ Tây

Chuyên gia Nhật Bản chỉ ra nguyên nhân thật sự của hiện tượng cá chết tại Hồ Tây

Vừa qua, một số cơ quan chuyên môn chỉ tiến hành đo hàm lượng DO (Nồng độ Oxy hòa tan trong nước) tại Hồ Tây vào ban ngày, và có ý kiến khẳng định: “Từ kết quả kiểm tra cho thấy, lượng DO ở mức trên 4, đây là mức DO đảm bảo, nên cá không thể chết. Như vậy, nguyên nhân khiến cá chết hàng loạt là do thời tiết, lượng cá dưới hồ dày đặc và đặc biệt là khi người dân thả cá xuống hồ trái phép”.

Theo JVE Group, phía Chuyên gia Nhật Bản cho rằng để xác định nguyên nhân cá chết mà chỉ đo nồng độ Oxy hòa tan DO vào ban ngày là chưa đầy đủ và chính xác. Bởi lẽ, Hồ Tây rất nhiều tảo, ban ngày tảo quang hợp lấy CO2, và nhả ra Oxy nhưng ban đêm thì ngược lại, tảo lại lấy mất Oxy và nhả CO2, do vậy phía Chuyên gia Nhật Bản và JVE Group năm 2019 khi thực hiện Dự án thí điểm đã kết hợp với Đơn vị phân tích độc lập - Viện Công nghệ Môi trường (Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam) tiến hành đo nồng độ Oxy hòa tan DO vào cả ban đêm để đánh giá chính xác về nồng độ Oxy hòa tan DO vào ban đêm tại bên trong và bên ngoài khu thí điểm.

Cụ thể, nồng độ Oxy hòa tan DO tại bên ngoài khu quây thí điểm vào ban ngày đạt 6.99 mg/l, nhưng ban đêm (thời điểm 20h) nồng độ Oxy hòa tan DO chỉ đạt 0.59 mg/l (thấp hơn mức nồng độ Oxy hòa tan DO tối thiểu cần thiết là 2mg/l) - không đủ điều kiện cho cá, thủy sinh sống và gây ra hiện tượng cá chết tại Hồ Tây vào ban đêm như thời gian qua.

Cùng thời điểm 20h ban đêm, nhưng trong khu thí điểm được áp dụng Công nghệ Bio-Nano của Nhật Bản thì hàm lượng DO Oxy hòa tan vẫn đạt tới 5.63mg/l (xấp xỉ cột A1-mức cao nhất đảm bảo cho cá hô hấp, sinh trưởng, phát triển tốt) cho thấy hiệu quả của Công nghệ.

Nồng độ Oxy hòa tan DO bên trong (trái) và bên ngoài (phải) khu vực thí điểm tại Hồ Tây.

Hình ảnh đơn vị độc lập đo thực tế tại hiện trường (Ban đêm: Tảo lấy Oxy, nhả khí CO2)

Cụ thể, vào ngày 23/11/2022 qua hình ảnh camera giám sát của Dự án thấy rất rõ vào thời điểm khoảng 17h21p chiều thì không thấy cá chết trôi dạt vào bờ nhưng vào thời điểm khoảng 23h31p đêm ngày 23/11/2022 thì thấy xuất hiện nhiều cá chết càng minh chứng cho nhận định cá chết chủ yếu vào ban đêm do thiếu Oxy (ban đêm tảo lấy Oxy, nhả CO2) là chính xác và là câu trả lời cho các cơ quan chuyên môn khi đo được nồng độ Oxy hòa tan DO vào ban ngày thấy cao mà không hiểu tại sao cá vẫn chết.

Hình ảnh camera giám sát chụp được ảnh cá không bị chết nhiều vào ban ngày (17h21p chiều ngày 23/11).

Hình ảnh camera giám sát chụp được ảnh cá chết tập trung nhiều vào ban đêm (23h31p đêm ngày 23/11)

Vì vậy, Theo JVE Group, Chuyên gia Nhật Bản khẳng định chính xác nguyên nhân chủ yếu gây ra cá chết tại Hồ Tây thời gian qua là hàm lượng Oxy hòa tan DO vào ban đêm thấp không đủ mức tối thiểu và thời điểm chết chính xác chủ yếu là vào ban đêm.

Ngoài ra, thì các yếu tố như khí độc (H2S, NH3, CH4) tích tụ trong tầng bùn đáy, nước ô nhiễm, tảo phú dưỡng, vv... cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến việc cá bị chết.

Chuyên gia Nhật Bản đưa ra giải pháp xử lý tận gốc hiện tượng này

Khu vực bên ngoài thí điểm ô nhiễm nặng, tảo phú dưỡng, cá chết lác đác. Trong khi đó, khu vực thí điểm xử lí ô nhiễm, cá sống tốt.

Thực tế, qua kết quả của Dự án thí điểm đã cho thấy hiệu quả của Công nghệ Bio-Nano Nhật Bản khi áp dụng tại Hồ Tây như đã làm ức chế, giảm sự phát triển của tảo, tảo trong khu quây không có tình trạng phú dưỡng; nồng độ Oxy hòa tan DO tăng cao (cả ban ngày và ban đêm); giảm mạnh hàm lượng các chỉ số ô nhiễm như COD, BOD5, Amoni, vv...; cải thiện rõ rệt độ trong của nước (chỉ số TSS giảm mạnh); hầu hết các chỉ tiêu chất lượng nước đều đạt tới cột A1, một vài chỉ tiêu đạt các cột A2, B1 của QCVN 08-MT:2015/BTNMT.

Đặc biệt, Công nghệ còn có hiệu quả thiết thực ngăn chặn tình trạng cá chết như phân hủy các khí độc H2S, NH3, CH4; phân hủy lượng bùn hữu cơ tích tụ ở tầng đáy, vv...đảm bảo duy trì tổng thể môi trường cho cá, sinh vật thủy sinh sinh trưởng và phát triển tốt, không xảy ra tình trạng cá chết bên trong khu thí điểm khi cứ “đến hẹn lại lên” hàng năm đều xảy ra tình trạng cá chết, trôi dạt vào bờ bốc mùi hôi thối, ảnh hưởng đến cuộc sống, sinh hoạt, sức khỏe của người dân tại Hồ Tây.

Mô phỏng 3D lắp đặt thiết bị Công nghệ Bio-Nano đảm bảo tình trạng cá chết tại Hồ Tây sẽ không bị tái diễn trong tương lai.

Quá trình duy trì hệ thống thiết bị để kiểm chứng khả năng không bị tái ô nhiễm đến nay cũng đã hoàn thành, JVE Group đã trao đổi với phía Nhật Bản và phía Nhật Bản đã nhất trí việc kết thúc hoàn toàn Dự án thí điểm.

Ngày 21/12, JVE Group đã gửi công văn đến các cơ quan chức năng về việc sẽ tiến hành công tác tháo dỡ thiết bị khu quây và các hạng mục liên quan được phía Nhật Bản giao cho duy trì quản lý thời gian qua. Đến nay, JVE Group đã tiến hành tháo dỡ xong toàn bộ các hạng mục của khu vực thí điểm Hồ Tây vào ngày 29/12.