Báo chí Việt Nam một thế kỷ: Từ báo Thanh niên đến kỷ nguyên số

Tính Cách mạng tạo nên sức mạnh Báo chí Việt Nam

Báo chí Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới với sứ mệnh chuyển đổi số và phục vụ nhân dân

Báo chí Cách mạng Việt Nam 100 năm: Từ 'mắt sáng, lòng trong, bút sắc' đến chuyển đổi số toàn diện

Chương trình nghệ thuật chào mừng buổi Lễ kỷ niệm 100 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam

Sáng 21/6/2025, tại Hà Nội, lễ kỷ niệm 100 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam đã diễn ra trong không khí trang trọng với sự tham dự của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các nhà báo lão thành và đại diện hàng trăm cơ quan báo chí trên toàn quốc. Sự kiện đánh dấu một thế kỷ đồng hành của báo chí với dân tộc, từ ngày báo Thanh niên ra số đầu tiên vào 21/6/1925 do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, nhấn mạnh ý nghĩa lịch sử của mốc thời gian này: "Đây là dấu mốc có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, khẳng định, tôn vinh truyền thống vẻ vang 100 năm phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân của nền báo chí cách mạng Việt Nam."

Báo chí cách mạng Việt Nam đã luôn "bản lĩnh, kiên trung, phụng sự sự nghiệp cách mạng cao cả của Đảng, của dân tộc, phục vụ Nhân dân" trong suốt một thế kỷ qua. Đây không chỉ là lời khẳng định về quá khứ mà còn là định hướng cho tương lai của báo chí trong kỷ nguyên mới. Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, nhấn mạnh.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu tại lễ khai mạc Hội Báo toàn quốc năm 2025.

Ghi nhận những đóng góp to lớn trong sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Tại lễ kỷ niệm 100 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam, báo chí cách mạng Việt Nam đã được trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh lần thứ hai. Đây là vinh dự cao quý thể hiện sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước đối với vai trò quan trọng của báo chí trong suốt một thế kỷ qua.

Hành trình lịch sử từ "hạt giống đỏ" đến hệ thống báo chí toàn diện

Để hiểu rõ ý nghĩa của báo Thanh niên, cần nhìn lại bối cảnh lịch sử khi Nguyễn Tất Thành rời xa Tổ quốc vào ngày 5/6/1911 để tìm con đường cứu nước, cứu dân. Năm 1918, Người gia nhập Đảng Xã hội Pháp. Năm 1919, với tên gọi Nguyễn Ái Quốc, Người đã cùng những người Việt Nam yêu nước, trong đó có Phó bằng Phan Châu Trinh và Tiến sĩ Phan Văn Trường, soạn thảo và gửi bản "Yêu sách của nhân dân An Nam" gồm tám điểm, viết bằng tiếng Pháp, tới Hội nghị Hòa bình Vécxay (Versailles).

Cuối năm 1920, Người trở thành Đảng viên, sáng lập viên của Đảng Cộng sản Pháp và là người cộng sản đầu tiên của Việt Nam. Năm 1922, Người đã đề nghị thành lập tờ báo Người cùng khổ - Le Paria “Diễn đàn của các dân tộc thuộc địa” (Tribune des populations des colonies). Ngay bài viết cho số đầu tiên, Người khẳng định sứ mệnh tờ báo là "giải phóng con người". Giữa năm 1923, Nguyễn Ái Quốc bị mất rời Pháp sang Liên Xô, nơi Người đã thấm nhuần, quán triệt sâu sắc quan điểm của Lênin về báo chí.

Hạ tầng số - Đòn bẩy đột phá cho báo chí Việt Nam kỷ nguyên mới

Tháng 11 năm 1924, Nguyễn Ái Quốc rời Liên Xô tới Quảng Châu. Người lựa chọn các thành viên tích cực của tổ chức Tâm Tâm Xã để đào tạo, huấn luyện, lập nên Cộng sản đoàn, rồi từ đó, lập ra Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Ngày 21 tháng 6 năm 1925, Người sáng lập Báo Thanh niên - Cơ quan ngôn luận của Hội, góp phần truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, chuẩn bị về tư tưởng, chính trị và tổ chức để tiến tới thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam 5 năm sau đó.

Nhấn mạnh về sứ mệnh lịch sử của báo Thanh niên, ông Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng tờ báo đã thực hiện đồng thời nhiều chức năng quan trọng: "Báo Thanh niên đã vạch trần tội ác xâm lược, bóc lột dã man của thực dân, phong kiến; phản ánh đời sống lầm than, cùng cực của dân nghèo; đề xuất phương hướng, biện pháp đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người; khơi dậy tinh thần yêu nước, đoàn kết, nhất trí đứng lên đánh đổ thực dân Pháp xâm lược và phong kiến tay sai, giành độc lập tự do, xây dựng một xã hội tốt đẹp, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh."

Báo Thanh niên (21/6/1925) - Tờ báo Cách mạng Việt Nam

Báo Thanh niên được xuất bản bí mật với số lượng 400 đến 500 bản mỗi kỳ, được chuyển về nước qua đường tàu biển hoặc đường bộ. Tính đến ngày 14/2/1930, báo đã xuất bản được 208 kỳ, vừa là tài liệu tuyên truyền, học tập, vừa được chuyển về nước để giác ngộ các tầng lớp nhân dân. Đây chính là "hạt giống đỏ" đầu tiên gieo vào lòng dân tộc, tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn cho phong trào cách mạng.

Qua lời kể của đồng chí Hoàng Quốc Việt, cán bộ tiền bối của Đảng: "Lớp thanh niên của những năm 1930 như chúng tôi vô cùng háo hức mỗi khi được đọc một cuốn sách, thậm chí một bài báo của Mác, Ăng-ghen, Lênin, Nguyễn Ái Quốc. Báo Thanh Niên do Bác sáng lập và viết nhiều bài, mỗi lần mang về nước là chúng tôi truyền tay nhau đọc đến nhàu nát, rồi chép đi chép lại đến thuộc lòng. Học Bác về lý tưởng cách mạng và cách làm cách mạng. Học Bác về cách tổ chức một đoàn thể. Học Bác về chủ nghĩa yêu nước thương dân, ghét bọn ăn bám, bóc lột."

Phân tích về tác động lịch sử của báo Thanh niên, có thể thấy đây không chỉ là một tờ báo thông thường mà là công cụ cách mạng, là phương tiện giác ngộ quần chúng mạnh mẽ. Báo đã kết hợp nhuần nhuyễn giữa truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin với đường lối cứu nước, cứu dân theo yêu cầu mới của cách mạng Việt Nam lúc bấy giờ, từng bước thoát khỏi tình trạng bị tác động của đường lối cứu nước của tầng lớp sĩ phu, văn thân yêu nước cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.

Trong kỷ nguyên số, việc phát triển hệ sinh thái nội dung đa nền tảng cho các tòa soạn báo chí trở thành một hướng đi quan trọng_Ảnh minh họa: shutterstock

Vai trò kiến tạo trong kỷ nguyên đổi mới và hội nhập

Trong giai đoạn đổi mới, báo chí đã chứng minh vai trò tiên phong của mình. Ông Nghĩa đánh giá: "Báo chí đang có bước chuyển mình mạnh mẽ trong việc tổ chức bộ máy, cơ cấu nhân sự, chuyển đổi số, tư duy làm báo, phát triển các loại hình báo chí, kinh tế báo chí, công nghệ làm báo; coi trọng hơn đến hệ sinh thái báo chí và vai trò công chúng báo chí, dư luận xã hội."

Tổng Bí thư Tô Lâm: Báo chí cách mạng phải trở thành lực lượng kiến tạo niềm tin trong kỷ nguyên mới

Phân tích sâu hơn, báo chí đã trở thành một trong những động lực quan trọng của quá trình đổi mới. Nhiều tác phẩm báo chí đã phát hiện, cổ vũ, góp phần nhân rộng các nhân tố mới, điển hình tiên tiến, gương người tốt việc tốt; phân tích, phản biện xã hội, góp phần xây dựng, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật; kiến trị, dũng cảm đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Đặc biệt, báo chí đã tham gia tích cực vào việc xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; tích cực, chủ động bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác thông tin, luận điệu sai trái, thù địch; coi trọng thông tin đối ngoại, bảo vệ chủ quyền biên giới, biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: "Báo chí cách mạng Việt Nam đã và đang thực hiện tốt sứ mệnh cao cả - kiến tạo niềm tin, xây dựng đồng thuận, lan tỏa khát vọng phát triển, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, hạnh phúc trong kỷ nguyên mới." Đánh giá này phản ánh đúng bản chất và vai trò của báo chí trong thời đại mới.

Sau một thế kỷ phát triển, hiện tại, hệ thống báo chí Việt Nam hiện đã có gần 800 cơ quan báo chí và hàng chục nghìn nhà báo, phóng viên, biên tập viên. Diện mạo báo chí Việt Nam ngày nay thể hiện một nền báo chí với đội ngũ nhà báo tinh thông nghiệp vụ, bản lĩnh vững vàng, làm chủ công nghệ hiện đại. Nhiều cơ quan báo chí đã trở thành những đơn vị chủ lực quốc gia, được công chúng tin yêu và có tầm ảnh hưởng vươn ra khu vực, thế giới.

Trong việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, báo chí đã có những đóng góp nổi bật. Nhiều phóng sự điều tra, bài viết phân tích đã làm sáng tỏ sự thật, góp phần hỗ trợ các cơ quan chức năng xử lý vi phạm, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự nghiêm minh của pháp luật và quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước. Lĩnh vực này, báo chí đã trở thành một trong những "mũi nhọn" sắc bén, dũng cảm đưa sự thật ra ánh sáng.

Đặc biệt trong đại dịch COVID-19, báo chí đã trở thành "tuyến đầu thông tin", lan tỏa lòng nhân ái, cổ vũ tinh thần vượt khó và niềm tin vào thắng lợi. Vai trò này cho thấy báo chí không chỉ là người quan sát mà còn là người đồng hành, chia sẻ với nhân dân trong những thời khắc khó khăn.

GS.TS Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu. tại Lễ kỷ niệm 100 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam. Ảnh: Phạm Thắng

Thách thức và cơ hội trong kỷ nguyên chuyển đổi số

Theo GS.TS Tạ Ngọc Tấn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng Lý luận Trung ương, báo chí hiện đang đứng trước "một thế giới biến đổi vô cùng nhanh chóng, phức tạp và khó dự báo. Khoa học, công nghệ nhất là trí tuệ nhân tạo đang tác động vô cùng mạnh mẽ vào đời sống của nhân loại, làm đảo lộn cả lối sống, đảo lộn cả những nếp nghĩ, cách làm và nhiều vấn đề của xã hội."

Phân tích về thách thức này, có thể thấy báo chí đang phải đối mặt với cuộc cách mạng công nghệ chưa từng có. Ông Tạ Ngọc Tấn nhấn mạnh: "Chuyển đổi số thực ra không chỉ là vấn đề công nghệ, mà quan trọng hơn và trước tiên chính là chuyển đổi con người từ nhận thức, quyết tâm chính trị, cách làm, cách tổ chức công việc, cách ứng dụng công nghệ hợp lý, đến sự đầu tư cho nhân lực, cho đào tạo lại đối với người làm báo, cho hạ tầng kỹ thuật."

GS. TS Tạ Ngọc Tấn cũng chỉ ra ba phẩm chất cần thiết cho nhà báo: "mắt sáng, lòng trong, bút sắc". Cụ thể:

"Mắt sáng" không chỉ là khả năng quan sát mà là sự sáng suốt được dẫn dắt bởi trí tuệ, bởi hệ thống tri thức không ngừng được bồi dưỡng mở mang, bởi những kinh nghiệm sống được làm giàu mỗi ngày bằng trải nghiệm thực tế cuộc sống.

"Lòng trong" là đạo đức, lương tâm, tình yêu nghề nghiệp và ý thức trách nhiệm chính trị - xã hội, những phẩm chất để người làm báo có thể hoàn thành vai trò của người "chiến sỹ trên mặt trận" báo chí.

"Bút sắc" là tài năng, năng lực chuyên môn nghề nghiệp, khả năng sáng tạo tác phẩm, sản phẩm báo chí có thuyết phục và thu hút được công chúng, mang đến cho người dân nhận thức đúng đắn và cảm hứng tích cực.

Tổng Bí thư Tô Lâm: Phát huy truyền thống vẻ vang 100 năm hình thành và phát triển, báo chí cách mạng Việt Nam phải tiếp tục vươn mình mạnh mẽ, khẳng định vai trò tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, phục vụ sự nghiệp phát triển đất nước - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, trong kỷ nguyên mới, Báo chí Cách mạng Việt Nam phải khẳng định rõ bản lĩnh cách mạng, vai trò tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Báo chí cần trở thành trụ cột tư tưởng, lực lượng xung kích kiến tạo niềm tin và đồng thuận xã hội. Đây là nhiệm vụ nhân lên các giá trị nhân văn, tiến bộ, lan tỏa tinh thần đổi mới, sáng tạo, truyền cảm hứng học tập, lao động, cống hiến.

Để đáp ứng tầm vóc thời đại, báo chí phải tự đổi mới không ngừng, trở thành nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại, phục vụ sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và nhân dân trên hành trình phát triển đất nước. Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề ra năm nhiệm vụ trọng tâm cho báo chí trong giai đoạn mới, thể hiện tầm nhìn chiến lược về vai trò của báo chí.

Thứ nhất, các cơ quan báo chí cần nhận thức sâu sắc trách nhiệm chính trị - xã hội đặc biệt cao cả trước Đảng, Nhà nước và nhân dân. Báo chí cách mạng phải là tiếng nói của Đảng, Nhà nước, là diễn đàn tin cậy của nhân dân, nhịp cầu nối liền ý Đảng - lòng dân.

Thứ hai, báo chí phải có tinh thần tiến công cách mạng, dũng cảm đấu tranh, loại bỏ cái xấu, cái trì trệ, lạc hậu; tích cực cổ vũ, khích lệ cái mới, cái tiến bộ; tiên phong, dũng cảm trước những vấn đề lớn, mới của đất nước. Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, báo chí cần thổi luồng sinh khí mới, khơi dậy quyết tâm, lòng yêu nước, tinh thần cống hiến trong toàn xã hội.

Thứ ba, với tư cách là bộ phận cấu thành quan trọng của đời sống văn hóa, báo chí phải khẳng định vai trò trong công cuộc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Mỗi nhà báo, mỗi cơ quan báo chí phải là biểu tượng của văn hóa ứng xử, chuẩn mực đạo đức và tinh thần phục vụ xã hội.

Thứ tư, trước làn sóng chuyển đổi số và sự cạnh tranh quyết liệt của không gian truyền thông toàn cầu, báo chí phải nhanh chóng thích ứng, tiên phong đổi mới mạnh mẽ tư duy, làm chủ công nghệ, đột phá trong phương thức làm báo và truyền tải thông tin. Tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng mạng xã hội, giữ vững mặt trận thông tin tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng xuyên biên giới.

Thứ năm, đổi mới tư duy lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý báo chí theo hướng xây dựng và kiến tạo môi trường hoạt động để báo chí phát huy tốt nhất bản chất cách mạng, sứ mệnh phụng sự đất nước, phục vụ nhân dân. Thể chế hóa chủ trương của Đảng và hoàn thiện hệ thống pháp luật về báo chí bảo đảm đồng bộ, minh bạch, hiện đại và hiệu quả.

Các cơ quan báo chí chủ lực như Báo Nhân dân, Tạp chí Cộng sản, Thông tấn xã Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam cần tập trung cao cho chuyển đổi số, tăng cường hợp tác và hội nhập, làm tốt vai trò dự báo, thực hiện tốt chức năng định hướng thông tin, xứng đáng là những "ngọn hải đăng" cho hệ thống báo chí cách mạng nước nhà.

Đại diện cho đội ngũ những nhà báo trẻ, Nhà báo Nguyễn Thị Ngân - Ban Thời sự, Đài Truyền hình Việt Nam phát biểu tại Lễ kỷ niệm 100 năm ngày báo chí cách mạng Việt Nam. Ảnh: Phạm Thắng

Theo lời chia sẻ của một nhà báo trẻ đại diện thế hệ mới: "Từ một cô phóng viên chuyên có mặt tại miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng thiên tai, bão lũ, sạt lở đất, chúng em đã tận mắt chứng kiến biết bao câu chuyện về sự cống hiến lặng lẽ và cả sự hy sinh của biết bao người." Những trải nghiệm này đã giúp thế hệ nhà báo trẻ hiểu sâu sắc hơn về trách nhiệm và sứ mệnh của nghề báo.

Thế hệ nhà báo trẻ hiện tại đang thể hiện tinh thần "tận tâm với nghề, với hết lòng phụng sự Đảng, Tổ quốc và nhân dân", luôn đặt câu hỏi "có thực sự cố gắng vì lợi ích cao nhất của quốc gia dân tộc và đảng bảo mình hay chưa, tốt nhất cho người dân và đất nước hay chưa?" Đây chính là tinh thần cần thiết để báo chí tiếp tục phát triển trong kỷ nguyên mới.

Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, nhiều nhà báo đã trực tiếp chiến đấu và hy sinh anh dũng như Trần Kim Xuyến, Nam Cao, Trần Dần, Thời Hậu, Hoàng Lộc, Thâm Tâm, Hồng Nguyễn, Nguyễn Thi, Nguyễn Mỹ, Lê Anh Xuân, Dương Thị Xuân Quý, Trương Thị Mai, Nguyễn Thị Thanh Xuân, Lương Nghĩa Dũng, Nguyễn Ngọc Từ, Trần Việt Thuyên, Phạm Minh Tước, Trương Công Nghĩa và hàng trăm liệt sỹ khác. Sự hy sinh của họ đã góp phần làm nên truyền thống vẻ vang của báo chí cách mạng.

Nhìn về tương lai, Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định: "Chúng ta sẽ bước vào hành trình 100 năm tiếp theo với những khát vọng, quyết tâm, nỗ lực lớn lao để hoàn thành xuất sắc vai trò, sứ mệnh mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân tin tưởng giao phó, góp phần đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, vì một Việt Nam 'hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội', sánh vai với các cường quốc 'năm châu', như tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh và khát vọng cháy bỏng của toàn dân tộc."

Sau một thế kỷ hình thành và phát triển, báo chí cách mạng Việt Nam đã chứng minh vai trò không thể thay thế trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Từ báo Thanh niên với vài trăm bản in đến hệ thống báo chí hiện đại với hàng trăm cơ quan báo chí, báo chí Việt Nam luôn giữ vững bản chất cách mạng, đồng hành cùng dân tộc trên mọi chặng đường lịch sử.

Kỷ nguyên mới đang mở ra những cơ hội và thách thức mới, đòi hỏi báo chí phải tiếp tục đổi mới, sáng tạo để xứng đáng với niềm tin của Đảng, Nhà nước và nhân dân, trở thành lực lượng kiến tạo niềm tin, cổ vũ khát vọng phát triển cho đất nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.