| Lời tòa soạn: Nhân kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng đã chia sẻ về tầm nhìn và giải pháp để báo chí Việt Nam phát triển vững mạnh trong kỷ nguyên số thông qua ba trụ cột chiến lược: thể chế - hạ tầng - nhân lực. Đặc biệt, việc xây dựng hạ tầng số đồng bộ và lưỡng dụng được nhấn mạnh như yếu tố đột phá quyết định tương lai ngành báo chí. |
 |
| Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng đã chia sẻ về tầm nhìn và giải pháp để báo chí Việt Nam phát triển trong tương lai |
Cuộc cách mạng công nghệ số đang thay đổi căn bản bộ mặt báo chí thế giới, và Việt Nam đứng trước cơ hội lịch sử để vươn lên tầm cao mới. Trong cuộc trao đổi về 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng đã phác thảo tầm nhìn chiến lược cho sự phát triển vững mạnh của báo chí nước nhà, với hạ tầng số được xác định là đòn bẩy đột phá quan trọng nhất.
Theo đánh giá của Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, báo chí Việt Nam hiện đang đối mặt với những thách thức chưa từng có. Sự bùng nổ của không gian mạng và truyền thông số khiến việc kiểm soát, định hướng thông tin trở nên phức tạp. Tin giả, thông tin xuyên tạc, kích động lan truyền nhanh chóng trong khi báo chí chính thống bị mất thị phần và ưu thế dẫn dắt. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải có giải pháp căn cơ, toàn diện để báo chí cách mạng Việt Nam tiếp tục thực hiện sứ mệnh "Mạch nguồn tri thức - Kết nối niềm tin".
Kỷ nguyên số vừa đặt ra thách thức lớn, vừa mở ra cơ hội mới cho báo chí Việt Nam. Về thách thức, trước hết phải kể đến sự chuyển dịch độc giả từ phương tiện truyền thống sang nền tảng số. Điều này đòi hỏi tư duy làm báo phải thay đổi, chuyển từ sản xuất theo quy trình cũ sang quy trình số hóa, đa phương tiện. Các nhà báo hiện nay phải làm báo điện tử, sản xuất video, livestream, podcast để thu hút độc giả, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Song ở khía cạnh tích cực, công nghệ số mang lại cơ hội lớn. Người làm báo có thể tận dụng kỹ thuật số để làm báo đa phương tiện, đồ họa thông tin, video phóng sự sắc nét. Độc giả có thể tương tác trực tiếp, cung cấp thông tin hay dữ liệu cho phóng viên. Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn đang mở ra tiềm năng từ tự động hóa quy trình biên tập, cá nhân hóa nội dung cho độc giả, đến khả năng phân tích xu thế dư luận.
 |
Tầm nhìn đột phá mà Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đưa ra là chuyển đổi căn bản khái niệm về không gian làm việc báo chí. Không gian làm việc của báo chí hiện đại không còn chỉ là "nơi ngồi viết", mà phải trở thành tòa soạn hội tụ - nơi dữ liệu, hình ảnh, âm thanh, văn bản, trí tuệ nhân tạo giao hòa thành những dòng thông tin chính xác, hấp dẫn, đáng tin cậy.
Tòa soạn hội tụ này vận hành bằng hạ tầng số đồng bộ, kết nối dữ liệu lớn, tích hợp công nghệ AI, tối ưu hóa quy trình từ sản xuất tới xuất bản nội dung đa nền tảng. Hạ tầng báo chí hiện đại phải biết tích hợp tư duy của "không gian lưỡng dụng", vừa là trung tâm nghiệp vụ, vừa là trạm trung chuyển tri thức đa phương tiện.
Ý tưởng về không gian lưỡng dụng mang tính đột phá cao. Thay vì chỉ tập trung vào chức năng sản xuất tin bài, tòa soạn tương lai sẽ trở thành nơi tích tụ nguồn tri thức vô tận của đất nước và nhân loại. Đây là nơi các nhà báo vừa tạo ra nội dung, vừa kết nối với kho dữ liệu khổng lồ để phân tích xu hướng, dự báo biến động xã hội, từ đó đưa ra những bài viết có chiều sâu và tính định hướng cao.
Việc xây dựng hạ tầng số đồng bộ đòi hỏi sự đầu tư chiến lược từ cả Nhà nước và khu vực tư nhân. Theo Bộ trưởng, cần chủ động tăng cường kết nối trong nước và quốc tế, huy động nguồn lực xã hội hóa, đặc biệt từ khu vực tư nhân - vốn đang được xác định là động lực quan trọng của nền kinh tế theo Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị - để đầu tư cho báo chí bằng cả công nghệ, ý tưởng và nhân lực chất lượng cao.
Hạ tầng báo chí tương lai phải có khả năng liên thông giữa các cơ quan báo chí, đồng bộ với cơ sở dữ liệu quốc gia, gắn liền với các trung tâm số cấp vùng. Điều này góp phần nâng cao năng lực dự báo, truyền thông chính sách và xây dựng niềm tin trong nhân dân. Mỗi tòa soạn sẽ thực sự là một mạch dẫn kết nối tri thức và niềm tin bạn đọc, nơi thông tin được nâng tầm thành tri thức, cảm hứng và giá trị sống.
 |
Vận dụng ba khâu đột phá chiến lược mà Đảng đã xác định từ Đại hội XI gồm hoàn thiện thể chế, phát triển nguồn nhân lực và xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đã chỉ ra ba trụ cột để báo chí cách mạng Việt Nam phát triển trong kỷ nguyên mới.
Trụ cột thể chế được đặt lên hàng đầu với việc sửa đổi Luật Báo chí theo năm định hướng lớn. Thứ nhất, thể chế hóa đầy đủ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với báo chí, bảo đảm quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí của công dân theo Hiến pháp 2013. Luật sửa đổi phải làm rõ ranh giới giữa quyền tự do báo chí với trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân.
Thứ hai, hoàn thiện các quy định liên quan đến hoạt động báo chí trên không gian mạng - một lĩnh vực còn nhiều khoảng trống pháp lý. Thứ ba, tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí, xây dựng cơ chế giám sát, kiểm tra hiệu quả để ngăn chặn tình trạng "truyền thông đội lốt báo chí" hoặc "báo chí hóa hoạt động truyền thông doanh nghiệp".
Thứ tư, nâng cao chất lượng người làm báo, lãnh đạo cơ quan báo chí nhằm xây dựng đội ngũ giỏi chuyên môn, có đạo đức nghề nghiệp. Thứ năm, thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí tạo hành lang pháp lý thông thoáng để báo chí có không gian tạo nguồn thu hợp pháp đảm bảo phát triển bền vững.
Trụ cột nhân lực được nhấn mạnh với tầm quan trọng đặc biệt. Nhà báo trong thời đại mới phải giỏi nghiệp vụ, có khả năng làm chủ công nghệ, thích ứng nhanh với môi trường số, có tư duy toàn cầu, hiểu biết đa ngành và luôn giữ ngọn lửa tinh thần phụng sự. Đầu tư cho đào tạo nhân lực báo chí chất lượng cao là đầu tư cho tương lai quốc gia.
Cần đổi mới chương trình đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ báo chí theo hướng tăng thực hành - tăng phản biện - tăng tính chính trị - và tăng cả chiều sâu văn hóa, nhất là văn hóa ứng xử. Lời Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Người làm báo cách mạng cần phải gần dân, hiểu dân, học dân, nói tiếng nói của dân và viết để phục vụ dân" vẫn còn nguyên tính thời sự khi báo chí đứng trước thử thách giữa dòng thông tin hỗn loạn, phân cực.
 |
| Cơ quan báo chí chuyển đổi hoạt động theo mô hình tòa soạn hội tụ. Ảnh: Vusta |
Trụ cột hạ tầng - được Bộ trưởng coi là đột phá nhất - đòi hỏi tư duy chiến lược hoàn toàn mới. Hạ tầng báo chí hiện đại phải được quy hoạch như một phần của cơ sở hạ tầng quốc gia. Mỗi tòa soạn tương lai phải được nhìn nhận là nơi nuôi dưỡng tri thức và lan tỏa văn hóa, chứ không chỉ là "trụ sở làm việc" theo nghĩa hẹp.
Việc lượng hóa rõ nội dung này vào các nghị quyết đại hội đảng các cấp sẽ giúp các tòa soạn trở thành trung tâm kết nối và dẫn dắt dư luận xã hội. Đây là một nội dung mang tính chiến lược, đòi hỏi sự tham mưu với Đảng, Nhà nước để có thể chế phù hợp phát triển báo chí số, theo tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Ba trụ cột này tạo thành một hệ thống không thể tách rời, đan xen và bổ trợ lẫn nhau. Mục tiêu cuối cùng là thiết lập hệ sinh thái báo chí quốc gia có tính quản trị cao, bảo đảm nguyên tắc "thống nhất trong đa dạng", vừa bảo vệ định hướng tư tưởng chính trị, truyền thống lịch sử, văn hóa dân tộc, vừa tạo dư địa cho sự sáng tạo, đổi mới, nhân văn và hiện đại.
Sự thay đổi phải bắt đầu từ chính bên trong từng cơ quan báo chí - từ tư duy của lãnh đạo tòa soạn, tới năng lực triển khai của từng người làm báo. Báo chí Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển đặc biệt, nơi cơ hội đi liền với thách thức. Sau gần 40 năm đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước được nâng lên, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển mạnh mẽ của ngành truyền thông, báo chí.
Tầm nhìn và giải pháp để báo chí Việt Nam phát triển vững mạnh trong kỷ nguyên số mà Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đưa ra không chỉ là định hướng cho ngành báo chí, mà còn là lộ trình để báo chí thực hiện tốt sứ mệnh "đi trước mở đường, vừa đi cùng thực hiện, vừa đi sau tổng kết". Với ba trụ cột thể chế - hạ tầng - nhân lực được xây dựng đồng bộ, báo chí cách mạng Việt Nam sẽ tiếp tục là "Mạch nguồn tri thức - Kết nối niềm tin" trong hành trình xây dựng đất nước giàu mạnh, văn minh và hạnh phúc.
