 |
| Toàn cảnh Phiên họp |
Đặc thù chu kỳ đầu tư đòi hỏi thời gian ưu đãi dài hơn
Tại phiên thảo luận sáng 12/5, Quốc hội khóa XV đã tập trung thảo luận về dự thảo Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi). Trong số những vấn đề được quan tâm đặc biệt, việc cân nhắc kéo dài thời gian miễn thuế cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ cao và chuyển đổi số đã thu hút nhiều ý kiến từ các đại biểu.
Thời gian miễn thuế 3 năm chưa phù hợp thực tiễn
Theo dự thảo luật hiện tại, thu nhập từ việc thực hiện hợp đồng nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, thu nhập từ bán sản phẩm làm ra từ công nghệ mới lần đầu tiên áp dụng ở Việt Nam được "miễn thuế tối đa không quá 03 năm."
 |
| Đại biểu Đào Chí Nghĩa - Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ |
Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Đoàn ĐBQH thành phố Cần Thơ) cho rằng quy định này là "ngắn". Ông lập luận: "Thời gian miễn thuế tối đa là 3 năm có thể không đủ để các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp hoặc doanh nghiệp công nghệ cao đạt được lợi nhuận từ hoạt động nghiên cứu và phát triển. Bởi, các dự án nghiên cứu và phát triển thường mất nhiều năm để hoàn thiện và thương mại hóa."
 |
| Đại biểu Phạm Thị Thanh Mai - Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội |
Chia sẻ quan điểm tương tự, đại biểu Phạm Thị Thanh Mai (Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội) đánh giá thời gian miễn thuế tối đa 03 năm "chưa đủ, chưa đảm bảo khuyến khích đầu tư, nhất là lĩnh vực chuyển đổi số, khoa học công nghệ; do vậy cần thiết kéo dài thời gian miễn thuế, có thể kéo dài thời gian miễn thuế lên 5 năm."
Đặc thù của các dự án công nghệ cao đòi hỏi thời gian ưu đãi dài hơn
Từ thực tiễn cho thấy chu kỳ đầu tư vào công nghệ cao, chuyển đổi số có những đặc điểm riêng biệt. Các dự án công nghệ cao như AI, bán dẫn, dược phẩm, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo thường cần 5-10 năm để nghiên cứu, phát triển, kiểm nghiệm, xin cấp phép, sản xuất thử nghiệm và thương mại hóa.
Giai đoạn đầu, doanh nghiệp chủ yếu đầu tư vào nhân lực chất lượng cao, máy móc, phần mềm, bản quyền, thử nghiệm mà chưa tạo ra doanh thu hoặc lợi nhuận. Nếu chính sách miễn thuế chỉ kéo dài 3 năm, doanh nghiệp chưa kịp có lợi nhuận để hưởng ưu đãi, dẫn đến hiệu quả chính sách thấp.
Đại biểu Đào Chí Nghĩa cũng chỉ ra vấn đề khác: "Dự thảo Luật chưa nêu rõ tiêu chí để xác định thế nào là 'sản phẩm công nghệ mới lần đầu tiên áp dụng tại Việt Nam' hoặc 'sản phẩm sản xuất thử nghiệm'. Điều này có thể dẫn đến tranh cãi hoặc lạm dụng chính sách miễn thuế."
Ông cho rằng các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn chiếm phần lớn trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, có thể không đủ nguồn lực để đáp ứng các yêu cầu chứng minh hoạt động nghiên cứu và phát triển, làm giảm tính tiếp cận của chính sách.
 |
| Đại biểu Thạch Phước Bình - Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh |
Nhận thức được nguy cơ lạm dụng chính sách ưu đãi, các đại biểu cũng đề xuất tăng cường cơ chế kiểm soát hậu kiểm. Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh) đề nghị: "Dự thảo luật cần bổ sung tại Điều 18 quy định bắt buộc các doanh nghiệp đang được miễn, giảm thuế hoặc hưởng ưu đãi thuế phải chịu kiểm toán thuế định kỳ từ 3-5 năm/lần. Bổ sung quyền cho cơ quan thuế thu hồi ưu đãi nếu phát hiện doanh nghiệp không còn đáp ứng điều kiện."
 |
| Đại biểu tham gia Phiên họp |
Bài học từ kinh nghiệm quốc tế
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các quốc gia phát triển mạnh về công nghệ như Singapore, Hàn Quốc, Israel, Trung Quốc đều áp dụng chính sách miễn/giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 5-10 năm cho doanh nghiệp công nghệ cao, đổi mới sáng tạo.
Việc kéo dài thời gian miễn thuế không chỉ tạo động lực đầu tư mà còn giúp thu hút vốn FDI chất lượng cao từ các nhà đầu tư nước ngoài đánh giá cao môi trường ưu đãi thuế ổn định, dài hạn.
Tuy nhiên, việc kéo dài thời gian miễn thuế cũng cần được cân nhắc cẩn trọng. Một mặt, điều này có thể làm giảm thu ngân sách ngắn hạn, đặc biệt khi số lượng doanh nghiệp công nghệ cao tăng nhanh. Mặt khác, nếu thiếu tiêu chí rõ ràng và cơ chế hậu kiểm chặt chẽ, doanh nghiệp có thể lợi dụng chính sách để trốn thuế hoặc đăng ký dự án "công nghệ cao" trên danh nghĩa.
 |
| Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu kết luận |
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đã khẳng định trong phát biểu kết luận: "Ý kiến của đại biểu Quốc hội được ghi âm, ghi chép đầy đủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ ý kiến góp ý, hoàn thiện Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án luật trình Quốc hội xem xét thông qua."
Với mục tiêu Chính phủ đã đề ra về kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030, việc hoàn thiện chính sách ưu đãi thuế cho lĩnh vực công nghệ cao, chuyển đổi số là bước đi cần thiết. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả mong muốn, cần phải cân bằng giữa việc khuyến khích đầu tư và đảm bảo nguồn thu ngân sách, đồng thời xây dựng cơ chế quản lý, giám sát chặt chẽ để tránh lạm dụng chính sách.
