Tìm giải pháp phát triển năng lượng thân thiện môi trường

Thúc đẩy Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia

Tham dự và Chủ trì Diễn đàn có PGS.TS. Vũ Trọng Lâm, Giám đốc - Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật; TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; TS. Nguyễn Đình Chúc, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới.

Tham dự Diễn đàn còn có các chuyên gia, nhà khoa học tên tuổi: Thường trực Hội đồng Tư vấn chính sách của Chính phủ, nguyên Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh; Chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội, GS.TS. Lê Anh Tuấn; Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, PGS.TS. Trần Đình Thiên và PGS.TS. Bùi Quang Tuấn; Phó Giám đốc - Phó Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật Nguyễn Hoài Anh.

Diễn đàn còn có sự tham dự của các Ủy viên Hội đồng Biên tập - Xuất bản Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật; lãnh đạo Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới; cùng hơn 300 đại biểu là các chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo, cán bộ đến từ các ban, bộ, ngành Trung ương, ủy ban của Quốc hội, các viện nghiên cứu, trường đại học, tập đoàn kinh tế và doanh nghiệp.

TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội phát biểu tại diễn đàn.

Diễn đàn "Đầu tư phát triển năng lượng hướng tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững" được tổ chức nhằm thảo luận, đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Quyết định số 2233/QĐ-TTg ngày 28/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”.

Bên cạnh đó, đề xuất những định hướng chiến lược và giải pháp thúc đẩy đầu tư phát triển năng lượng theo hướng xanh, hiện đại, hiệu quả; xây dựng thị trường năng lượng Việt Nam vận hành minh bạch, cạnh tranh, bền vững. Từ đó, đóng góp mạnh mẽ vào mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao và bền vững của đất nước trong giai đoạn tới.

TS. Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhận định, Diễn đàn là dịp để các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý cùng thảo luận, đề xuất những giải pháp thiết thực, khả thi nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển năng lượng gắn với mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững. TS. Tạ Đình Thi gợi ý việc phân tích, dự báo nhu cầu vốn đầu tư cho lĩnh vực năng lượng; chia sẻ kinh nghiệm huy động nguồn lực cho chuyển dịch năng lượng xanh, tái tạo; đánh giá thực chất hệ thống cơ chế, chính sách pháp luật hiện hành đối với đầu tư vào năng lượng; trao đổi cụ thể về những chính sách mang tính đột phá, đặc biệt trong tài chính và đầu tư, phát triển thị trường điện cạnh tranh, tín chỉ cácbon, cũng như các mô hình kinh doanh xanh và cơ chế thu hút các quỹ đầu tư quốc tế.

Các diễn giả tham luận tại diễn đàn.

TS. Tạ Đình Thi cho rằng, thành công của tiến trình chuyển dịch năng lượng không chỉ dựa vào những chính sách đơn lẻ, mà đòi hỏi giải pháp đồng bộ, tư duy chiến lược dài hạn. Bên cạnh vấn đề thị trường, công nghệ, theo TS. Tạ Đình Thi, cần cải cách thể chế mạnh mẽ để tạo môi trường minh bạch, khuyến khích đầu tư tư nhân trong và ngoài nước.

Giải quyết nút thắt về vốn, thể chế, công nghệ, nhân lực

Trong bối cảnh nước ta đặt mục tiêu vừa duy trì tăng trưởng kinh tế cao, vừa hướng tới Net Zero vào năm 2050, năng lượng nổi lên như nền tảng chiến lược. Các chuyên gia cho rằng, để phát triển năng lượng, Việt Nam cần giải quyết đồng thời các nút thắt về vốn, thể chế, công nghệ và nhân lực.

PGS.TS. Trần Đình Thiên cho rằng, giai đoạn 2015-2023, điện gió, điện mặt trời phát triển bùng nổ nhờ chính sách giá hấp dẫn. Tuy nhiên, Quy hoạch thiếu đồng bộ, thủ tục chồng chéo, cơ chế điều hành thiếu linh hoạt khiến nguồn lực xã hội bị lãng phí, hệ thống bộc lộ nhiều điểm nghẽn. PGS.TS. Trần Đình Thiên đưa ra dự báo, để duy trì tăng trưởng 8-10%/năm trong giai đoạn 2026-2030, Việt Nam ước tính đến năm 2035 cần bổ sung thêm 150.000 MW năng lượng tái tạo, tương đương khoảng 1.500 dự án mới. Đây là thách thức vượt xa năng lực triển khai hiện tại, buộc Việt Nam phải đột phá trong cơ chế, chính sách và quản trị.

PGS.TS Trần Đình Thiên - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam tham luận tại chương trình.

Cũng theo PGS.TS Trần Đình Thiên, để duy trì tốc độ tăng trưởng như kỳ vọng, mức đầu tư toàn xã hội bình quân phải đạt ít nhất 38% GDP. Trong khi đó, khả năng ngân sách chỉ đáp ứng khoảng 35%, nên phần lớn nguồn lực còn lại phải đến từ khu vực tư nhân và vốn quốc tế. Tuy nhiên, điều đáng nói, theo PGS.TS Trần Đình Thiên, thống kê từ Bộ Tài chính cho thấy, hiện có hơn 2.200 dự án với tổng vốn khoảng 6 triệu tỷ đồng bị đình trệ do vướng mắc thủ tục, pháp lý. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới các dự án năng lượng quy mô lớn như điện hạt nhân, thủy điện tích năng hay LNG, những nguồn cung then chốt cho an ninh năng lượng dài hạn.

Thực tế cho thấy, không có công nghệ năng lượng nào tối ưu tuyệt đối. Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu năng lượng và tăng trưởng xanh Hà Đăng Sơn đưa ra dẫn chứng; Điện hạt nhân chi phí cao nhưng ổn định, ít chịu tác động từ thị trường thế giới; Điện mặt trời rẻ, triển khai nhanh nhưng thiếu ổn định, chỉ phát trong khoảng 12 giờ mỗi ngày; Điện gió có tiềm năng lớn nhưng Việt Nam gần như phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ nước ngoài.

Chính vì vậy, cần có ciến lược phát triển năng lượng hài hòa, dựa trên sự kết hợp đa dạng công nghệ và cơ chế chính sách phù hợp để vừa tận dụng lợi thế, vừa khắc phục hạn chế. Việt Nam phải đầu tư mạnh cho nguồn nhân lực chất lượng cao.

Toàn cảnh Diễn đàn.

Ông Lê Anh Tuấn, Chủ tịch Hội đồng Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, Việt Nam phải đầu tư mạnh cho nguồn nhân lực chất lượng cao để làm chủ công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực điện hạt nhân và năng lượng tái tạo. Song song đó, cần chính sách đãi ngộ và thu hút nhân tài để giữ được lực lượng chuyên gia nòng cốt.

PGS.TS. Bùi Quang Tuấn, Phó Chủ tịch Hội Khoa học kinh tế Việt Nam cho rằng, bên cạnh việc phát triển nguồn điện, Việt Nam cần chú ý đến hiệu quả sử dụng năng lượng, một yếu tố quyết định chất lượng tăng trưởng. Ngoài ra, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ là chìa khóa. Một hệ thống truyền tải điện thông minh, giảm tổn thất, tối ưu vận hành là điều kiện để Việt Nam tận dụng hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo vốn đang ngày càng chiếm tỉ trọng lớn.