 |
| Chủ tịch nước Lương Cường, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres và các đại biểu tại Lễ mở ký Công ước Hà Nội. Ảnh: chinhphu.vn |
Trong bối cảnh tội phạm mạng, với quy mô, mức độ và hậu quả ngày càng gia tăng, đã và đang trở thành mối đe dọa trực diện đối với an ninh, chủ quyền và sự phát triển bền vững của mọi quốc gia. Công ước Hà Nội 2025 đã trở thành cột mốc lịch sử, mở ra kỷ nguyên mới cho hợp tác quốc tế về quản trị không gian mạng.
Diễn ra tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia (Hà Nội) từ 25-26/10/2025, sự kiện có sự góp Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres, Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tịch nước Lương Cường cùng lãnh đạo cấp cao từ 110 quốc gia, đại diện tổ chức quốc tế như UNODC, Interpol, và các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu.
Với hơn 1.000 đại biểu tham dự, Công ước Hà Nội không chỉ là văn kiện pháp lý mà còn là biểu tượng của tinh thần đoàn kết, thượng tôn pháp luật và hợp tác vì hòa bình, an ninh, phát triển bền vững.
Công ước Hà Nội: Tính biểu tượng đoàn kết và bước ngoặt lịch sử
Phát biểu khai mạc, Chủ tịch nước Lương Cường chào mừng các đại biểu đến “Thành phố vì Hòa bình”, khẳng định: “Công ước Hà Nội không chỉ là văn kiện pháp lý mà còn là biểu tượng của đoàn kết trong kỷ nguyên số”.
Trong bài phát biểu Chủ tịch nước nhận định không gian mạng vừa mang lại cơ hội vừa đặt ra thách thức. Tội phạm mạng toàn cầu gây thiệt hại kinh tế lên tới hàng nghìn tỷ USD mỗi năm. Từ thực tiễn ấy, Chủ tịch nước khẳng định việc hình thành Công ước Hà Nội là “minh chứng sống động cho tinh thần đối thoại thay vì đối đầu, hợp tác thay vì chia rẽ”. Chủ tịch nước cũng gửi đến hội nghị ba thông điệp cốt lõi của Công ước Hà Nội:
Thứ nhất, khẳng định cam kết định hình trật tự, bảo đảm an toàn, an ninh trong không gian mạng trên cơ sở luật pháp quốc tế. Công ước tạo ra một sân chơi bình đẳng, một bộ quy tắc ứng xử chung, giúp ngăn chặn các hành vi tùy tiện và bảo vệ chủ quyền số của các quốc gia.
Thứ hai, đề cao tinh thần chia sẻ, đồng hành và hỗ trợ lẫn nhau. Cuộc chiến chống tội phạm mạng không thể thành công nếu thiếu sự hợp tác chặt chẽ. Công ước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực, chia sẻ thông tin, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ, đặc biệt là cho các nước đang phát triển.
Thứ ba, nhấn mạnh mục tiêu cao nhất là vì người dân. Mọi nỗ lực công nghệ và pháp lý đều phải hướng đến việc bảo vệ quyền lợi, sự an toàn và riêng tư của công dân, đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa.
Ngày 25/10, với 69 quốc gia đã ký Công ước, vượt dự kiến, với Việt Nam là quốc gia đầu tiên phê chuẩn, thể hiện cam kết mạnh mẽ. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Công ước Hà Nội đánh dấu chương mới trong hợp tác và quản trị mạng toàn cầu, đưa không gian mạng trở thành không gian của luật pháp và phát triển. Tổng Thư ký António Guterres cũng ca ngợi công ước là “công cụ pháp lý mạnh mẽ” củng cố phòng thủ chung và ghi nhận vai trò cầu nối của Việt Nam tại sự kiện lần này.
Khung pháp lý toàn cầu và hành động cần diễn ra
 |
| Kinh tế số phải trở thành một trụ cột chiến lược trong kỷ nguyên số |
Thế giới đang đối mặt với sự gia tăng mạnh mẽ của tội phạm mạng, với các vụ tấn công có chủ đích, đánh cắp dữ liệu, lừa đảo tài chính, thao túng thông tin và lạm dụng trẻ em trên mạng ngày càng tinh vi, mang tính xuyên quốc gia. Không quốc gia nào có thể đơn độc chiến thắng, do khác biệt về pháp luật, công nghệ và cơ chế phối hợp tạo “khoảng trống” cho tội phạm lợi dụng. Công ước Hà Nội, là kết quả của 5 năm đàm phán với hàng nghìn ý kiến đóng góp, là khung pháp lý đa phương toàn diện đầu tiên để giải quyết vấn đề này.
Báo cáo tổng quan của Liên hợp quốc, Công ước Hà Nội là văn kiện quốc tế có tính ràng buộc pháp lý đầu tiên nhằm đấu tranh chống tội phạm mạng. Công ước gồm 9 chương, 68 điều và một số tài liệu giải thích kèm theo:
Chuẩn hóa các định nghĩa và tội danh: Công ước lần đầu tiên đưa ra một hệ thống thuật ngữ chung về tội phạm mạng (hệ thống ICT, dữ liệu điện tử, tiền kỹ thuật số…) và hình sự hóa 10 nhóm hành vi phạm tội phổ biến, từ “tội phạm trên môi trường mạng” (như truy cập bất hợp pháp, can thiệp dữ liệu) đến “tội phạm sử dụng môi trường mạng” (như lừa đảo, lạm dụng tình dục trẻ em, rửa tiền). Điều này tạo ra sự thống nhất trong nhận thức và áp dụng pháp luật giữa các quốc gia.
Thiết lập cơ chế hợp tác quốc tế hiệu quả: Đây là xương sống của Công ước. Chương V quy định chi tiết về các biện pháp hợp tác quốc tế như dẫn độ, chuyển giao người bị kết án, tương trợ tư pháp trong việc truy cập và thu thập bằng chứng điện tử, điều tra chung và thu hồi tài sản. Đặc biệt, việc thành lập mạng lưới các điểm liên lạc 24/7 tại mỗi quốc gia thành viên sẽ đảm bảo khả năng phản ứng nhanh chóng, kịp thời trước các sự cố và yêu cầu phối hợp khẩn cấp.
Trao quyền cho cơ quan thực thi pháp luật: Công ước cung cấp các công cụ pháp lý cần thiết để các cơ quan chức năng có thể điều tra hiệu quả trong môi trường số, chẳng hạn như quyền yêu cầu bảo quản nhanh dữ liệu, khám xét và thu giữ bằng chứng điện tử, can thiệp vào các luồng dữ liệu khi có đủ căn cứ pháp lý. Các biện pháp này được thực hiện với điều kiện tiên quyết là phải tôn trọng quyền con người.
Cân bằng giữa an ninh và quyền con người: Công ước khẳng định mạnh mẽ rằng mọi biện pháp phòng, chống tội phạm mạng phải tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế về quyền con người, bao gồm quyền tự do ngôn luận, quyền riêng tư và các quyền tự do cơ bản khác.
Thúc đẩy phòng ngừa và hỗ trợ kỹ thuật: Công ước không chỉ tập trung vào việc “chống” mà còn chú trọng đến “phòng ngừa”. Các biện pháp như nâng cao nhận thức cộng đồng, tăng cường hợp tác công - tư, và đặc biệt là hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo, xây dựng năng lực cho các nước đang phát triển được xem là yếu tố then chốt để xây dựng một không gian mạng an toàn đồng đều trên toàn cầu.
| FPT trình diễn 'Lá chắn số' tại lễ ký Công ước Hà Nội |
Việt Nam là hình mẫu mới về hòa bình, hợp tác và phát triển
Công ước Hà Nội mở ra kỷ nguyên hợp tác, hướng tới không gian số an toàn, nhân văn. Với vai trò tiên phong, Việt Nam góp phần vào hòa bình và phát triển bền vững toàn cầu. Truyền thông quốc tế như Reuters, Tân Hoa xã, AFP ca ngợi đây là “bước đi chưa từng có” và “khuôn khổ pháp lý đầu tiên”. Giáo sư Carl Thayer và bà Xiaohong Li (UNODC) ghi nhận vai nổi bật của Việt Nam tại hội nghị này. Chuyên gia Campuchia Thong Mengdavid nhấn mạnh công ước là trụ cột pháp lý cho hợp tác kỹ thuật số, giúp hoàn thiện khung pháp lý chống khủng bố, rửa tiền và buôn người.
Với sự tham gia của hơn 1.000 đại biểu từ 110 quốc gia, 69 quốc gia ký kết, cùng sự hiện diện của Tổng Thư ký Liên hợp quốc António Guterres và các lãnh đạo cấp cao, sự kiện đã mở ra kỷ nguyên mới cho quản trị không gian số an toàn, minh bạch. Công ước không chỉ mang đến khung pháp lý toàn diện từ chuẩn hóa 10 nhóm tội danh, thiết lập mạng lưới hợp tác 24/7, bảo vệ quyền con người mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết quốc tế trong việc đối phó với tội phạm không gian mạng.
Dù đối mặt thách thức về cân bằng an ninh với quyền tự do và nội luật hóa ở các quốc gia, Công ước Hà Nội đã đặt nền móng cho một tương lai số bền vững, nơi công nghệ phục vụ con người và không ai bị bỏ lại. Với thành công của hội nghị, cũng như uy tín trước đó Việt Nam đã chứng minh là một đối tác đáng tin cậy, góp phần kiến tạo hòa bình, ổn định và phát triển toàn cầu.
