Cần tư duy mới cho cuộc cách mạng năng lượng

Đây là khẳng định của ông Đào Quang Bính - Phó Chủ tịch Hội đồng biên tập, Tổng Thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam tại Diễn đàn “Công nghệ Năng lượng trong kỷ nguyên mới” do Tạp chí Kinh tế Việt Nam/VnEconomy/Vietnam Economic Times tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Diễn đàn đã thu hút được sự tham gia của hơn 150 đại biểu đại diện các Ban, Bộ, Ngành, các Viện, Trường Đại học, Tổ chức, Hiệp hội, Chuyên gia, Doanh nghiệp… hoạt động trong lĩnh vực năng lượng. Tại Diễn đàn, các nhà hoạch định chính sách có thể lắng nghe tiếng nói từ các chuyên gia và doanh nghiệp, để từ đó hoàn thiện các cơ chế, chính sách, nhằm khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển công nghệ năng lượng sạch.

Việt Nam đang đối mặt với nhu cầu năng lượng ngày càng tăng cao để phục vụ cho sự phát triển kinh tế mạnh mẽ. Theo dự báo của Bộ Công Thương, nhu cầu điện năng sẽ tăng trưởng khoảng 8-10%/năm trong những năm tới. Trong khi đó, các nguồn năng lượng hóa thạch truyền thống đang dần cạn kiệt và gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường.

Theo ông Tạ Đình Thi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc (COP26), Việt Nam đã đưa ra cam kết mạnh mẽ đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Để hiện thực hóa mục tiêu này, chúng ta đã có những bước đi quan trọng.

Về hoàn thiện thể chế, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trong đó đã đề ra một trong những nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu là “Phát triển hạ tầng năng lượng bền vững, kết nối khu vực; nâng cao nội lực ngành công nghiệp chế tạo, dịch vụ phục vụ ngành năng lượng”.

Quốc hội đã thông qua các luật như Luật Điện lực (2024), Luật Năng lượng nguyên tử (2025), và Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi 2025), Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (2025). Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 2937/NQ-UBTVQH15 ngày 13/12/2023 về giám sát chuyên đề về việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 – 2021.

Thủ tướng Chính phủ đã thông qua Quy hoạch điện VIII và Bản điều chỉnh sau đó; trong đó đã đặt mục tiêu đầy tham vọng: tỷ lệ năng lượng tái tạo (không bao gồm thủy điện) đạt 28-36% vào năm 2030 và 74-75% vào năm 2050.

Toàn cảnh Diễn đàn “Công nghệ Năng lượng trong kỷ nguyên mới”. Ảnh: Việt Dũng.

Ông Tạ Đình Thi cho rằng, cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, cùng với những thách thức toàn cầu như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và cạn kiệt tài nguyên, đòi hỏi một cuộc chuyển dịch năng lượng mạnh mẽ. Việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo và công nghệ hiện đại không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường.

Chính vì vậy, Diễn đàn “Công nghệ Năng lượng trong kỷ nguyên mới” tập trung thảo luận về 4 vấn đề then chốt trong phát triển công nghệ năng lượng tại Việt Nam. Thứ nhất là điện nguyên tử: Với công nghệ mới, vượt qua mọi nguy cơ mất an toàn hạt nhân, điện nguyên tử, đặc biệt là lò điện nguyên tử mini, sẽ là nguồn cung cấp điện lớn nhất, ổn định nhất và ít phát thải nhất.

Thứ hai là năng lượng tái tạo: Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi với tiềm năng to lớn về năng lượng mặt trời và năng lượng gió như có bờ biển dài, số giờ nắng cao. Ông Đào Quang Bính đánh giá, việc phát triển các dự án điện mặt trời, điện gió không chỉ giúp đa dạng hóa nguồn cung năng lượng, mà còn góp phần quan trọng vào việc giảm phát thải khí nhà kính. Công nghệ pin mặt trời ngày càng hiệu quả hơn. Turbine gió ngày càng mạnh mẽ hơn. Giá thành đang ngày một cạnh tranh hơn. Đây là thời điểm vàng để Việt Nam tăng tốc.

Thứ ba là công nghệ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả: Đây được coi là “nguồn năng lượng” rẻ nhất, sạch nhất và sẵn có nhất. Các giải pháp công nghệ cho tòa nhà thông minh, các hệ thống lưới điện thông minh (smart grid), các động cơ hiệu suất cao trong công nghiệp. Hay đơn giản là các thiết bị gia dụng tiết kiệm điện. Tất cả đều đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Việc áp dụng các công nghệ này không chỉ giúp giảm áp lực lên hệ thống điện, mà còn giúp doanh nghiệp tiết giảm chi phí, giúp người dân tiết kiệm chi tiêu.

Thứ tư là công nghệ lưu trữ năng lượng: Đây là một mắt xích không thể thiếu trong hệ sinh thái năng lượng tương lai. Sự phát triển của các hệ thống pin lưu trữ, ắc quy, và các công nghệ lưu trữ khác sẽ giúp giải quyết tính không ổn định của năng lượng tái tạo. Đồng thời đảm bảo cho hệ thống điện vận hành an toàn, liên tục. Tạo tiền đề cho việc tích hợp năng lượng tái tạo với tỷ trọng cao.