Thủ tướng chỉ thị xử lý khẩn cấp ô nhiễm môi trường, mở rộng camera giám sát

Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12 tháng 7 năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ thể hiện sự thay đổi căn bản trong cách tiếp cận vấn đề môi trường. Thay vì chỉ đơn thuần kêu gọi ý thức, lần này Chính phủ đã yêu cầu ứng dụng công nghệ vào thực tiễn với hệ thống giám sát công nghệ cao và phân công trách nhiệm cụ thể cho từng bộ ngành.

Điều đáng chú ý là chỉ thị được ban hành đúng thời điểm Hà Nội liên tục xuất hiện trong top các thành phố ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất thế giới. Theo các báo cáo quốc tế, chỉ số AQI (Air Quality Index) của Hà Nội thường xuyên vượt mức 150, thuộc nhóm "có hại cho sức khỏe" theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu các biện pháp trong chỉ thị có đủ mạnh để đảo ngược tình hình này hay không.

Thực tế cho thấy công tác bảo vệ môi trường trong những năm qua đã được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm với nhiều chương trình, dự án đầu tư hàng nghìn tỷ đồng. Tuy nhiên, tình trạng ô nhiễm môi trường ở nhiều nơi vẫn diễn ra nghiêm trọng, đặc biệt là ô nhiễm môi trường nước tại các địa bàn tập trung dân cư, cơ sở sản xuất và làng nghề. Điều này đặt ra câu hỏi về hiệu quả của các giải pháp truyền thống và sự cần thiết phải có những bước đi đột phá.

Hình ảnh làng nghề thôn Mẫn Xá, xã Văn Môn, huyện Yên Phong trước đây luôn chìm trong khói bụi, ô nhiễm nghiêm trọng. Ảnh: THVCL

Từ quản lý truyền thống sang giám sát công nghệ

Điểm khác biệt lớn nhất trong chỉ thị lần này là việc ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Thay vì chỉ dựa vào báo cáo định kỳ từ các cơ quan, hệ thống giám sát mới sẽ kết hợp camera an ninh, ứng dụng Zalo an ninh và VNeID để tạo ra một mạng lưới theo dõi liên tục.

Bộ Công an được giao nhiệm vụ triển khai và khai thác dữ liệu từ hệ thống camera giám sát tại các tuyến đường giao thông, khu vực tập trung người thái và những "điểm nóng" về môi trường. Việc này cho phép phát hiện kịp thời các hiện tượng, sự việc và hành vi gây ô nhiễm môi trường để xử lý ngay lập tức. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là làm thế nào để đảm bảo tính chính xác và tránh tình trạng "báo động nhầm" khi áp dụng công nghệ AI trong nhận diện vi phạm môi trường.

Thủ tướng: Tập trung tháo gỡ ngay các điểm nghẽn cản trở sự phát triển

Song song với đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phải chủ trì việc hướng dẫn các cơ quan rà soát, đánh giá toàn bộ kết quả thực hiện các chương trình bảo vệ môi trường. Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, từ trung ương đến địa phương, để tránh tình trạng "đùn đẩy" trách nhiệm như đã từng xảy ra.

Đặc biệt, chỉ thị yêu cầu các cơ sở sản xuất phải hoàn thành việc lắp đặt và vận hành hệ thống quan trắc môi trường tự động, truyền dữ liệu liên tục về cơ quan quản lý. Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp sẽ phải "minh bạch hóa" hoàn toàn hoạt động của mình, khiến việc che giấu thông tin trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Về mặt định lượng, chỉ thị đề ra mục tiêu cụ thể: tất cả các cơ sở kiểm soát khí thải phải hoàn thành trong năm 2025 và phấn đấu hoàn thành trước năm 2030. Mục tiêu này thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đạt được các cam kết quốc tế về giảm phát thải. Đối với lĩnh vực giao thông, việc ưu tiên phát triển phương tiện sử dụng năng lượng sạch như xe buýt điện, tàu điện được đặt ra với lộ trình rõ ràng đến năm 2030.

Theo dữ liệu từ Liên hợp quốc, Climate Action Tracker và IRENA, khoảng 140 quốc gia đã cam kết đạt được Net Zero vào năm 2050

Thách thức thực thi và kỳ vọng hiệu quả

Mặc dù chỉ thị thể hiện quyết tâm cao của Chính phủ, nhưng việc thực thi vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Trước hết là vấn đề nguồn lực tài chính. Việc triển khai hệ thống camera giám sát quy mô lớn, nâng cấp hạ tầng quan trắc môi trường và đào tạo nhân lực vận hành đòi hỏi một khoản đầu tư không nhỏ. Câu hỏi đặt ra là liệu các địa phương, đặc biệt là những nơi có ngân sách hạn chế, có đủ khả năng triển khai đồng bộ các yêu cầu này hay không.

Thứ hai, việc phối hợp giữa các bộ ngành cũng là một thách thức lớn. Chỉ thị yêu cầu sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ Xây dựng, Bộ Công Thương và nhiều cơ quan khác. Trong thực tế, việc điều phối hoạt động giữa các bộ ngành thường gặp khó khăn do sự khác biệt về quy trình, thẩm quyền và quan điểm tiếp cận.

Tuy nhiên, những tín hiệu tích cực cũng bắt đầu xuất hiện. Việc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn các tổ chức tín dụng tiếp tục hoàn thiện hệ thống quản lý rủi ro về môi trường cho thấy cả hệ thống tài chính cũng được huy động vào cuộc chiến này. Điều này có nghĩa là các doanh nghiệp vi phạm môi trường sẽ gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn vay, tạo áp lực kinh tế mạnh mẽ buộc họ phải tuân thủ quy định.

Đặc biệt, việc Đài Truyền hình Việt Nam và các cơ quan thông tin được giao nhiệm vụ tăng cường tuyên truyền, giám sát và phản biện xã hội cho thấy vai trò của truyền thông trong việc tạo áp lực dư luận được đánh giá cao. Kinh nghiệm từ các nước phát triển cho thấy sự giám sát của báo chí và dư luận xã hội thường có hiệu quả cao hơn cả các biện pháp hành chính.

Về dài hạn, chỉ thị này có thể mở ra một giai đoạn mới trong quản lý môi trường Việt Nam. Nếu được thực hiện hiệu quả, hệ thống giám sát công nghệ kết hợp với sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ ngành có thể tạo ra một mô hình quản lý môi trường tiên tiến, không chỉ giúp cải thiện chất lượng môi trường mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh toàn cầu ngày càng chú trọng đến phát triển bền vững.

Thành công hay thất bại của chỉ thị này sẽ phụ thuộc vào ba yếu tố then chốt: quyết tâm chính trị từ lãnh đạo các cấp, sự phối hợp nhịp nhàng giữa các bộ ngành và sự ủng hộ của người dân. Nếu cả ba yếu tố này được đảm bảo, Việt Nam có thể trở thành một điển hình về việc sử dụng công nghệ trong quản lý môi trường, góp phần thực hiện cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và định vị đất nước trên bản đồ phát triển bền vững toàn cầu.

Chỉ thị 20/CT-TTg