Trung tâm Giám định ADN thuộc Viện Công nghệ sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, là một trong ba đơn vị chủ chốt được Chính phủ giao nhiệm vụ phân tích ADN để định danh các mẫu hài cốt liệt sĩ thiếu thông tin. Với đội ngũ nhân lực chất lượng cao, giàu kinh nghiệm và cơ sở vật chất hiện đại, Trung tâm đang đóng vai trò tiên phong trong việc tiếp nhận và phát triển công nghệ tách chiết ADN cùng kỹ thuật giải trình tự gen thế hệ mới tại Việt Nam.

Theo Tiến sĩ Trần Trung Thành, Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Giám định ADN, công nghệ mới này là xu hướng đang được áp dụng rộng rãi trên thế giới. Đặc biệt, quy trình tách chiết ADN được chuyển giao từ Ủy ban Quốc tế về Tìm kiếm người mất tích (ICMP) sử dụng kỹ thuật khử khoáng toàn phần mẫu xương và các màng đặc biệt, giúp cô đặc ADN và tăng cường hàm lượng các đoạn ADN kích thước ngắn thu về trong dịch tách chiết.

Kỹ thuật viên Trung tâm Giám định ADN thực hiện tách chiết ADN mẫu hài cốt liệt sĩ. Ảnh: Nhandan

Công nghệ giải trình tự gen thế hệ mới mang lại nhiều ưu điểm vượt trội so với phương pháp truyền thống. Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phí Quyết Tiến, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ sinh học, nhấn mạnh rằng công nghệ này cho phép tách chiết ADN từ các mẫu có chất lượng rất kém, sử dụng lượng mẫu ít nhưng đạt độ chính xác cao. Đặc biệt, nó có khả năng so sánh với mẫu đối chứng là họ hàng cách xa 4-5 thế hệ, một ưu điểm quan trọng trong bối cảnh nhiều thân nhân gần của liệt sĩ đã không còn.

Để triển khai công nghệ mới này, Trung tâm Giám định ADN đã được Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam giao thực hiện dự án ODA quan trọng: "Nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh thông qua hợp tác phát triển, chuyển giao công nghệ và tiếp nhận trang thiết bị, hóa chất, vật tư tiêu hao". Dự án này được phê duyệt vào tháng 3 năm nay, với sự tham gia góp ý của 6 bộ liên quan và thời gian thực hiện đến năm 2026.

Trong quá trình triển khai, Trung tâm đã gửi 100 bộ hài cốt sang Hà Lan để các nhà khoa học của ICMP ứng dụng phương pháp mới xác định ADN. Kết quả cho thấy, trong 5 quy trình tách chiết được khảo sát, có 2 quy trình cho hiệu quả cao nhất và phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Hiện nay, Trung tâm đang tiến hành tách chiết ADN từ 100 mẫu hài cốt liệt sĩ tại Việt Nam theo hai quy trình này.

Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ mới vào thực tiễn vẫn còn gặp nhiều thách thức. Theo các chuyên gia của Trung tâm Giám định ADN, vấn đề khó khăn nhất hiện nay là làm sao thu thập đủ số lượng mẫu hài cốt liệt sĩ và mẫu ADN của thân nhân liệt sĩ để đối khớp. Chỉ khi có đủ số liệu, các nhà khoa học mới có thể khẳng định hiệu quả của công nghệ mới và khả năng áp dụng trên quy mô lớn.

Mặc dù vậy, triển vọng của công nghệ mới trong việc nâng cao hiệu quả giám định hài cốt liệt sĩ là rất lớn. Nó không chỉ giúp xác định danh tính liệt sĩ nhanh chóng và chính xác hơn, mà còn góp phần hoàn thiện hồ sơ liệt sĩ, đảm bảo quyền lợi cho gia đình liệt sĩ và đáp ứng nguyện vọng của xã hội về việc tìm kiếm và quy tập hài cốt liệt sĩ.

Với những bước tiến đáng kể trong công nghệ giám định ADN, hy vọng ngày càng nhiều anh hùng liệt sĩ sẽ được xác định danh tính và trở về với gia đình, quê hương. Đây không chỉ là thành tựu của khoa học kỹ thuật mà còn là minh chứng cho sự tri ân sâu sắc của dân tộc đối với những người đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc.