Cần đảm bảo nguyên tắc không hình sự hóa quan hệ thuế - doanh nghiệp

Phát biểu tại Hội thảo, Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn nhận định, dự thảo Luật Quản lý thuế được Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo là văn bản quan trọng, sẽ có tác động rất lớn đến tất cả doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.

Trước bối cảnh nền kinh tế số phát triển nhanh chóng, giao dịch xuyên biên giới ngày càng gia tăng, cùng sự xuất hiện của các mô hình kinh doanh mới, tài sản số, trí tuệ nhân tạo, thương mại điện tử, nhiều thách thức mới đặt ra yêu cầu cấp bách phải sửa đổi và hoàn thiện thể chế quản lý thuế.

Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn phát biểu tại hội thảo.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, dự thảo Luật Quản lý thuế đã có những cải cách mạnh mẽ, chuyển đổi mô hình quản lý từ “quản lý” sang “phục vụ”, lấy người nộp thuế làm trung tâm. Dự thảo đã thể chế hóa các nguyên tắc quản lý thuế hiện đại dựa trên rủi ro, quản lý tuân thủ, bản chất kinh tế quyết định nghĩa vụ thuế, ứng dụng dữ liệu lớn và AI; đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ và tạo điều kiện cho sự tuân thủ tự nguyện.

Tuy nhiên, trên cơ sở ý kiến góp ý của nhiều doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn đề nghị Bộ Tài chính sớm công khai tiêu chí phân loại người nộp thuế cũng như quy trình đánh giá để đảm bảo tính minh bạch, khách quan, tránh tâm lý e ngại.

Bộ Tài chính cũng cần xây dựng lộ trình khả thi, đầu tư nguồn lực tương xứng, đảm bảo an toàn dữ liệu và ngăn chặn việc lạm dụng thông tin khi xây dựng hệ sinh thái thuế điện tử. Việc xóa bỏ hình thức thuế khoán với hộ kinh cần có lộ trình hỗ trợ rõ ràng, đồng thời đơn giản hóa chế độ kế toán, khai thuế phù hợp với năng lực thực tế của hộ kinh doanh. Về đơn giản hóa thủ tục hành chính, đề nghị tiếp tục rà soát, chuẩn hóa biểu mẫu và tăng cường dịch vụ công trực tuyến.

Đặc biệt, ông Đậu Anh Tuấn nhấn mạnh: “Liên quan đến kiểm tra thuế và ấn định thuế, nhiều ý kiến đề nghị đảm bảo nguyên tắc không hình sự hóa quan hệ thuế - doanh nghiệp. Kiểm tra thuế cần hạn chế trùng lặp, áp dụng kiểm tra điện tử, từ xa, tránh gây gián đoạn hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc ấn định thuế cần dựa trên dữ liệu minh bạch, có cơ chế giải trình rõ ràng”.

Toàn cảnh hội thảo.

Hội thảo đã đón nhận sự quan tâm lớn của cộng đồng doanh nghiệp, các hiệp hội ngành hàng, chuyên gia pháp lý. Nhiều ý kiến được đưa ra tại Hội thảo nhằm kiến nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện dự thảo.

Bà Đoàn Lê Duy Uyên, phụ trách lĩnh vực thuế của Công ty TNHH Grab Việt Nam, đề xuất cho phép các dịch vụ vận tải hành khách qua ứng dụng thương mại điện tử được xuất hóa đơn theo kỳ đối soát hoặc cuối tháng đối với khách hàng doanh nghiệp.

Theo bà Đoàn Lê Duy Uyên, số lượng giao dịch của các dịch vụ vận tải hành khách qua ứng dụng thương mại điện tử rất lớn, cần thời gian đối soát dữ liệu, do đó việc xuất hóa đơn theo kỳ sẽ phù hợp thực tiễn quản lý, đồng thời giảm gánh nặng hành chính và chi phí cho cả doanh nghiệp và cơ quan thuế. Đồng quan điểm, Phó Tổng Giám đốc Công ty Deloitte Việt Nam Phan Vũ Hoàng cho rằng quy định xuất hóa đơn điện tử ngay khi phát sinh giao dịch và bị phạt nếu chậm xuất hóa đơn là nguyên tắc cơ bản, tuy nhiên trong một số trường hợp cần xem xét để thực hiện hiệu quả, đặc biệt với các doanh nghiệp phát sinh nhiều giao dịch nhỏ lẻ...

Bà Bùi Thị Trang, Giám đốc Khối Giải pháp bán lẻ MISA cho rằng, từ năm 2026 sẽ xóa bỏ thuế khoán đối với các hộ kinh doanh. Tuy nhiên, theo bà Bùi Thị Trang, nhiều hộ kinh doanh đang lo ngại bị truy thu thuế cũng như băn khoăn khi chuyển từ thuế khoán sang tự kê khai, trong đó có việc triển khai hóa đơn điện tử.

Bà Bùi Thị Trang kiến nghị: “Nhà nước cần tạo môi trường thuận lợi để các nhà cung cấp giải pháp đồng hành cùng hộ kinh doanh. Đặc biệt, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý, doanh nghiệp công nghệ và các hộ kinh doanh”.

Bà Bùi Thị Trang, Giám đốc Khối Giải pháp bán lẻ MISA phát biểu tại hội thảo.

Đại diện Panasonic nêu vướng mắc về việc xuất hóa đơn cho tài sản cho mượn trong hợp đồng gia công và thời hạn nộp hồ sơ khai thuế khi giải thể, chấm dứt hoạt động. Theo đại diện của Panasonic, việc yêu cầu xuất hóa đơn cho tài sản cho mượn không có hướng dẫn cụ thể, dễ dẫn đến rủi ro xử phạt. Quy định thời hạn nộp hồ sơ quyết toán thuế 45 ngày khi giải thể cũng quá ngắn, chưa bao quát tình huống phát sinh chi phí sau thời điểm giải thể.

Ông Nguyễn Văn Phụng, đại diện Hiệp hội Kế toán, kiểm toán Việt Nam đánh giá cao việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý thuế. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Văn Phụng, các quy định về công tác thanh tra, kiểm tra, các biện pháp cưỡng chế cần được xây dựng trên nguyên tắc khuyến khích kinh doanh chân chính; các hình thức xử phạt cần có tính răn đe, nhưng cũng cần đảm bảo tính thuyết phục.