Đây là nhận định của các chuyên gia nông nghiệp tại hội thảo “Một số bất cập trong việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp”, do Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Hội Chăn nuôi Việt Nam và Hiệp hội phân bón Việt Nam tổ chức ngày 27/3/2025.

Trên “thoáng”, dưới lại “chặt”

Theo TS. Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, môi trường và điều kiện kinh doanh hàng hóa của Việt Nam thuộc tốp khá. Rất thoáng ở tầm vĩ mô (chủ trương, nghị quyết, các FTA), nhưng còn nhiều hạn chế ở các quy định cụ thể (thể chế pháp luật và chính sách chưa thực sự phù hợp). Bên cạnh đó, sản phẩm hàng hóa Việt Nam nhiều hơn về quy mô, nhưng chưa thực sự mạnh về giá thành và mức độ chế biến sâu.

TS. Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam

Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa (CLSPHH) và Luật Tiêu chuẩn, Quy chuẩn kỹ thuật (TCQCKT) là hai luật có tác động sâu rộng, chi phối gần như toàn bộ điều kiện sản xuất, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp.

Dự kiến trong tháng 5 tới đây, Quốc hội sẽ xem xét thông qua dự thảo Luật CLSPHH (sửa đổi) và dự thảo Luật TCQCKT (sửa đổi). Đây được xem là cơ hội quan trọng để Việt Nam có một khung pháp lý hoàn thiện hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và người nông dân, đồng thời nâng cao chất lượng và giá trị hàng hóa nông sản trên thị trường.

Phát biểu tại Hội thảo, Tiến sỹ Nguyễn Xuân Dương cho rằng, hai luật này còn một số bất cập; trong đó quy định về “công bố hợp quy sản phẩm, hàng hóa” đang gây nhiều hệ lụy cho sản xuất kinh doanh, làm phát sinh chi phí không cần thiết cho người dân và doanh nghiệp, làm tăng giá thành sản phẩm.

Tiến sỹ Nguyễn Xuân Dương cũng chỉ rõ việc quy định hàng hóa nhập khẩu phải có dấu hợp quy và phải công bố hợp quy là không phù hợp. Thực tế là các nước trên thế giới không có quy định công bố hợp quy và dấu hợp quy trên bao bì, nghĩa là hàng hóa các nước nhập vào Việt Nam phải sản xuất cá biệt. Theo đó, các lô hàng nhập khẩu vào Việt Nam đều phải lấy mẫu phân tích kiểm tra để công bố hợp quy, làm phát sinh chi phí, thời gian và chậm cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.

TS. Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam

TS.Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam nhận định, việc sửa đổi Luật CLSPHH và Luật TCQCKT là cần thiết để tháo gỡ các rào cản đang kìm hãm sự phát triển của ngành nông nghiệp, đặc biệt là phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và thuốc thú y.

Nhiều bất cập, làm tăng chí phí sản xuất

Theo quy định của Luật TCQCKT, phân bón là sản phẩm hàng hóa nhóm 2 đảm bảo an toàn, vệ sinh, sức khỏe con người: bảo vệ động vật, môi trường được quản lý bằng quy chuẩn kỹ thuật.

Quy chuẩn kỹ thuật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng văn bản để bắt buộc áp dụng. Tất cả các sản phẩm phân bón trước khi lưu thông trên thị trường đều phải công bố hợp quy theo quy định Luật TCQC và Luật CLSPHH.

Số lượng sản phẩm phân bón do doanh nghiệp đã đăng ký lưu hành trên cổng dịch vụ công trực tuyến của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là trên 100.000 sản phẩm sản xuất trong nước và 15.000 sản phẩm nhập khẩu (số liệu thống kê được). Tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thuộc đối tượng phải áp dụng quy chuẩn kỹ thuật có trách nhiệm phải công bố sản phẩm phù hợp quy chuẩn kỹ thuật (công bố hợp quy) và phải đăng ký bản công bố hợp quy tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Hội thảo “Một số bất cập trong việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp”

Theo TS.Nguyễn Trí Ngọc: “quy định công bố hợp quy phân bón có nhiều bất cập về sự chồng chéo, xung đột giữa các quy định pháp luật hiện hành, mang nặng tính hình thức, gây tốn kém thời gian, chi phí cho doanh nghiệp”.

TS.Nguyễn Trí Ngọc dẫn chứng, doanh nghiệp nhập khẩu phải công bố hợp quy 100% khi kiểm tra các lô sản phẩm nhập khẩu gây lãng phí tiền lưu công, lưu bãi, tiền thử nghiệm mẫu và thời gian chờ kết quả từ tổ chức đánh giá để làm thủ tục hải quan và bán hàng. Trong khi trong hồ sơ đăng ký nhập khẩu đã có quy định nộp kết quả phân tích từ bên xuất khẩu.

Ước tính chi phí hợp quy cho sản phẩm phân bón khoảng 3 triệu đồng/sản phẩm sản xuất trong nước hoặc 1 lô hàng nhập khẩu thì chi phí hợp quy cho toàn ngành phân bón sẽ vô cùng lớn (hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm, trong đó có những doanh nghiệp phải chi trả vài tỷ đồng/năm). Như vậy, các chí phí hợp quy phân bón là một nguyên nhân làm tăng chi phí sản phẩm phân bón trong nước, giảm tính cạnh tranh với sản phẩm phân bón nhập khẩu và làm tăng giá thành sản xuất trồng trọt của người nông dân.